Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu ve Cezası

Tarihi eser kaçakçılığı suçu halk arasında bu isimle kullanılırken, hukuki anlamdaki karşılığı Kültür Varlıklarının Ticareti ve Kaçakçılığı suçu şeklinde ifade edilmektedir. Kültür ve tabiat varlıklarının korunması toplumun kendi kimliğinin belirlenmesinde oynadığı rol sebebiyle önem arz etmektedir. Uluslararası çalışmaların yanı sıra ulusal mekanizmalar ile söz konusu eser ve varlıklar koruma altına alınmaktadır.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Nedir?

İlgili suç Türk Ceza Kanunu’nda değil, özel bir kanun olan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda düzenlenmiştir. Söz konusu kanunun 68.maddesine göre tarihi eserlerin kanuna aykırı bir şekilde yurt dışına çıkarılması 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılmaktadır.

Kültür Bakanlığı’na bildirimi yapılmayan kültür ve tabiat varlıklarının satılması, satın alınması, kabul edilmesi halinde 2 yıl ile 5 yıl arasında hapis cezası ve 5 bin güne kadar adli para cezası cezalandırılır.

---

Ceza Hukuku ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Ceza Hukuku alanındaki diğer konularda bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Kapsamına Giren Eserler

Kültür ve tabiat varlıkları ortaya çıktıkların dönemin ve toplumun tarihini yansıtmaktadır.  2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 3.maddesinde kültür varlıkları terimi açıklanmıştır. İlgili maddeye göre tarih öncesi ve tarihi devirlere ait olan bilimsel ve kültürel yönden özgün değere sahip olan tüm taşınır ve taşınmaz varlıklar, kültür varlıklarıdır.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 23.maddesinde korunması gereken taşınır kültür ve tabiat varlıkları açıklanmıştır. Birkaç örnek vermek gerekirse:

• Jeolojik, tarih öncesi ve tarihi devirlere ait arkeoloji ve sanat tarihi açısından belge değeri taşıyan ve dönemin özelliklerini yansıtan her çeşit kültür ve tabiat varlıkları,
• Her türlü hayvan ve bitki fosilleri, insan iskeletleri, deri,
• Damgalı veya yazılı levhalar, çiniler, minyatürler, süs eşyaları, heykeller
• Halkın sosyal yapısını yansıtan, insan yapısı araç ve gereçler,
• Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşuna dair tarihi değere sahip olan belge ve eşyalar,
• Mustafa Kemal Atatürk’e ait olan eşya, evrak, kitap ve benzeri taşınır varlıklar.

Bir eserin tarihi eser olup olmadığına, bu kanun kapsamında sayılıp sayılmadığına alanında uzman kişilerce karar verilir. Özellikle müzelerdeki uzmanlardan, arkeoloji uzmanlarından dosyaya dair bilirkişi raporu alınmaktadır.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu ile Korunan Hukuki Değer

Toplumların kültürünü ve yaşadıkları dönemin tarihini anlatan, bilginin aktarılmasını sağlayan kültür ve tabiat varlıklarının fiziksel bütünlüğü bu suç ile korunan hukuki değerdir. Söz konusu fiziksel bütünlük, kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu coğrafyada korunması ile sağlanır.

Yukarıda açıklanmış olan, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 23.maddesinde tek tek sayılan korunması gerekli eser ve varlılar aynı kanunun 5.maddesi uyarınca devlet malı niteliğindedir. Dolayısıyla tarihi eserlerin hukuka aykırı bir şekilde dolaşımı devlete karşı işlenen bir eylem olarak kabul edilmektedir.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunun Unsurları

• Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunun Konusu

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68. maddesindeki düzenlemeye göre suçun konusu kültür ve tabiat varlıklarıdır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki suçun konusu yurt içinde korunması gerekli kültür ve tabiat varlıkları olduğundan iki yabancı ülke arasında Türkiye’nin transit ülke olarak kullanılması halinde suç oluşmayacaktır.

• Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunda Fiil

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununa aykırı hareket edilerek, tarihi eserlerin yurt dışına çıkarılması suçun fiil unsurudur. Kişi söz konusu eseri yanında yurt dışına çıkarabilir, posta yoluyla da yurt dışına gönderebilir.

• Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunda Netice

Suça konu olan eser veya varlığın, kanuna aykırı bir şekilde yurt dışına çıkarılması suçun tamamlanması için yeterli ve gereklidir.

• Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunun Faili

Suça konu oluşturan tarihi eser veya varlığı yurt dışına çıkarmış olan kişi, koleksiyoncular suçun faili olabilmektedir.

Tarihi eser kaçakçılığı suçunda birbirleriyle bağlantılı kişilere oldukça sık rastlanmaktadır. Örneğin, defineciler, aracılar, hırsızlar, satıcılar gibi.

Failin kamu görevlisi olmasının söz konusu suç açısından bir önemi yoktur. Ancak görevi gereği bulundurduğu araç ve gereçleri kullanarak tarihi eser kaçakçılığı suçunu işleyen kamu görevlisi hakkında TCK m.266’da düzenlenen kamu görevine ait araç ve gereçleri suçta kullanma suçu uygulama alanı bulabilmektedir. Bunun yanı sıra TCK m.257’de düzenlenen görevi kötüye kullanma suçu da gündeme gelebilmektedir.

• Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunun Manevi Unsuru

Tarihi eser kaçakçılığı kasten işlenebilen bir suçtur. Taksirle işleniş şekli kanun koyucu tarafından düzenlenmemiştir. Dolayısıyla fail, bilerek ve isteyerek hareket etmelidir.

Failin kastını kaldıran bir hata söz konusu ise suç oluşmayacaktır. Bir örnekle açıklamak gerekirse kişi korunması gereken bir kültür varlığı olduğunu bilmediği bir eseri yurt dışına çıkardığında kasıtlı hareket etmiş olmayacağından suç oluşmayacaktır.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunda Yaptırım

Tarihi eser kaçakçılığı, kanundaki düzenleniş şekliyle kültür ve tabiat varlıklarının kaçakçılığı suçu şikayete tabi suç değildir, resen soruşturulur ve kovuşturulur.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68.maddesi uyarınca söz konusu suçun yaptırımı 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin gün adli para cezasıdır.

Suça konu oluşturan eserler hakkında CMK gereğince el koyma koruma tedbiri uygulanacaktır.  Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu‘nun 75.maddesi uyarınca bu eserler müsadere edilmeyecek, müzeye teslim edilecektir.

Evde Tarihi Eser Bulundurmanın Cezası

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 4.maddesi uyarınca tarihi eser bulundurma bazı hallerde suç teşkil etmektedir. İlgili madde uyarınca;

• kültür ve tabiat varlıklarını bulanlar ile ellerinde bulunduranlar,
• kendi mülkleri ya da zilyet oldukları bir arazide kültür veya tabiat varlığı olduğunu bilenler ya da bundan yeni haberdar olanlar bu durumu en geç 3 gün içerisinde en yakın müze müdürlüğüne ya da köyde muhtara, diğer yerlerde de mülki idare amirlerine bildirmek zorundadır.

Tarihi eser bulundurma suçunun cezası ise 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıdır.

Tarihi Eser Satışı Suç Mu?

Ticareti yasak olan tarihi eserlerin, ticari amaçlarla satılması, satışa arz edilmesi, satın alınması, kabul edilmesi ilgili kanunda suç olarak düzenlenmiştir. Buna göre ticareti yasak olan tarihi eserleri satan kişi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.

Tarihi eserlerin izinsiz kazılar sonucunda elde edilmesi halinde, gerekli bildirimde bulunmadan satışa sunulduğunda iki ayrı hareketten cezaya hükmedilemeyeceği için yalnızca satışa sunulmasından dolayı ceza verilecektir.

Tarihi eserlerin piyasaya girişi için bir eylemde bulunulmamışsa kişinin elbette yalnızca kültür ve tabiat varlığını bulundurma suçundan sorumluluğu gündeme gelecektir.

Ticareti serbest olan tarihi eserlerin ise ilgili makamlardan izin alınmaksızın satışının yapılması da suç oluşturmaktadır. Ticaret izni olan tarihi eserlerin ticareti ancak ‘’Tescile Tabi Taşınır Kültür ve Tabiat Varlığı Belgesi’’ alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığından gerekli izinler alınarak yapılabilir. Söz konusu izinler alınmaksızın ticareti serbest olan söz konusu tarihi eserlerin ticaretini yapmak 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Tarihi Eser Kaçakçılığına İlişkin Cezalar Nelerdir? Tarihi Eserlerle İlgili Cezalar Neler?

• Tarihi eserleri kanuna aykırı olarak yurtdışına çıkaran kişi 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılır.
• Korunması gereken taşınmaz tarihi eserlerin yıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına ya da zarara uğramasına sebep olanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılır.
• Yasal süre içerisinde kültür ve tabiat varlıklarını geçerli bir mazereti olmadan bildirmeyen kişi 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
• İlgili makamlara yasal süreler içinde bildirilmeyen tarihi eserleri satışa sunan, satan, veren, satın alan, kabul eden kişi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar para cezasıyla cezalandırılır.
• Tarihi eser bulmak maksadıyla izinsiz kazı ve sondaj yapan kişi 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. İzinsiz olarak define araştıranlar 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçunda Görevli ve Yetkili Mahkeme

Tarihi eser kaçakçılığı suçlarında Asliye Ceza Mahkemesi görevli olup, yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir. Tarihi eserlerin yurt dışına çıkarılması suçu hakkında öngörülen hapis cezasının üst sınırı 10 yıldan fazla olduğu için ağır ceza mahkemeleri görevlidir.

---

Yurtdışına Çıkış Yasağı hakkında da bilgi almak isterseniz, ilgili içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

---

 

Sıkça Sorulan Sorular

Tarihi Eser Kaçakçılığı Nedir?

Tarihi eser kaçakçılığı; kültürel, manevi ve arkeolojik değere sahip olan kültür veya tabiat varlıklarının yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılması anlamına gelmektedir. Aynı zamanda ticareti yasak olan veya ticareti izne tabi olan kültür veya tabiat varlıklarının ticaretinin yapılması da ayrıca suç olarak düzenlenmiştir.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Hangi Yasal Düzenlemelere Tabidir?

Tarihi eser kaçakçılığı, Türkiye’de 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında düzenlenme alanı bulmaktadır. Buna ek olarak UNESCO’nun 1970 tarihli Kültürel Varlıkların Kaçakçılığına Karşı Alınacak Tedbirler Sözleşmesi de uluslararası anlamda kültür ve tabiat varlıklarını korumayı amaçlamaktadır.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu Nasıl Tespit Edilmektedir?

Genellikle kolluk kuvvetlerince yürütülen operasyonlar ya da gümrük kontrolleri ve ihbarlar sonucunda tarihi eser kaçakçılığı suçu tespit edilmektedir.

Tarihi Eser Kaçakçılığının Cezası Nedir?

2863 sayılı Kanunun 68.maddesine göre tarihi eserlerin kanuna aykırı bir şekilde yurt dışına çıkarılması 5 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılmaktadır.

Tarihi Eser Bulunduğunda Ne Yapılmalıdır?

2863 sayılı kanuna göre varlığı bilinen ya da ileride ortaya çıkacak olan tarihi eserler devlet malı niteliğinde sayılmaktadır. Tarihi eseri bulan veya sahip olduğu ya da kullandığı bir arazide tarihi eser bulunduğunu bilen veya bundan yeni haberdar olan kişi, en geç 3 gün içinde kendisi ya en yakın olan müze müdürlüğüne, köyde ise muhtara, diğer yerlerde ise mülki idare amirlerine bu durumu bildirmelidir.

Tarihi Eser Bulana Ödül Verilir Mi?

Türkiye sınırları içerisinde taşınır nitelikte olan tarihi eserleri, ilgili yasal süre içinde yetki benim makamlara haber veren kişilere 2863 sayılı kanun hükümleri ile müze uzmanlarının değerlendirmesi sonucunda ikramiye verilmektedir.

Tarihi Esere Zarar Veren Kişi Ceza Alır Mı?

2863 sayılı kanun gereğince korunması gereken aşınmaz niteliğindeki tarihi eserlerin yıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına ya da zarara uğramasına kasten sebep olan kişiler 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar para cezasıyla cezalandırılmaktadır.

Define Aramak İstiyorum Ne Yapmalıyım?

Define maksadıyla kazı çalışması yapmak isteyen kişilerin, define aranacak yerin bağlı olduğu mülki amire bu konudaki talebini belirten bir dilekçeyle müracaat etmesi gerekmektedir. Aynı zamanda define arama yönetmeliğine uygun hareket edilmesi gerekir.

Yurt Dışından Tarihi Eser Getirmek Suç Mu?

Ülkemize yurt dışından tarihi eser getirilmesi serbesttir. Fakat Türkiye kökenli olmayan, başka bir ülkenin korunması gereken kültür varlıklarından olabilme ihtimali olan eserlerin taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler gereğince köken ülkeye iadesi gerekebileceğinden gümrükte beyan edilmesi gerekir.

Arsamda Tarihi Eser Çıktı Ne Yapabilirim?

2863 sayılı kanunda düzenlendiği üzere kişilerin sahip oldukları ya da kullandıkları arazide tarih eser bulunduğunu bilmesi ya da bundan yeni haberdar olması durumunda bu durumu en geç 3 gün içinde kendisine en yakın müze müdürlüğüne, köyde ise muhtara diğer yerlerde ise mülki idare amirlerine bildirmeleri gerekir. Aksi takdirde kişinin bu durumu bildirmemesi suç oluşturabilmektedir.

Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu Şikayete Bağlı mı?

Tarihi eser kaçakçılığı suçu şikayete illa ki bağlı değildir re’sen soruşturulur.

Sonuç ve Avukatın Önemi

Tarihi eser kaçakçılığı bir ülkenin kültürel mirasına, manevi değerlerine yönelik bir tehdit oluşturmakta ve aynı zamanda hem ulusal hem uluslararası düzeyde suç oluşturmaktadır. Tarihi eser kaçakçılığı suçu, ülkelerin kültürel ve tarihsel zenginliklerini yitirmesine neden olmakta ve suçluların ağır cezalarla karşı karşıya kalmasına sebebiyet vermektedir.

Tarihi eser kaçakçılığı gibi ciddi suçlarla ilgili hukuki süreçler, derin bir bilgi birikimi ve alanında uzmanlık gerektirmektedir. Bu tür davalarda ceza avukatının desteği haklarınızı ve savunmanızı en iyi şekilde korumak için önem arz etmektedir.

İstanbul Ceza Avukatı Burak Temizer Hukuk Bürosu olarak tarihi eser kaçakçılığı suçlarında müvekkillerimize etkin bir şekilde hizmet sunmak için buradayız. Sizin için en iyi çözümleri üretmek ve söz konusu hukuki sürecin her aşamasında uzman bir destek almak için bize başvurabilirsiniz.

İPEK HEPDİKER