Yurt dışı çıkış yasağı, son dönemde sıklıkla karşımıza çıkan hukuki uygulamalardan bir tanesidir. Geçici bir uygulama olarak bilinen yurt dışına çıkış yasağı, suç işleme şüphesi bulunan kişiler için mahkeme tarafından uygulanmaktadır. Peki, yurt dışına çıkış yasağı nasıl kaldırılır? Tüm süreç hakkında detaylı bilgilerden bahsedeceğiz.
İçindekiler
- 1 Yurt Dışı Çıkış Yasağı Nedir?
- 2 Adli Kontrol Tedbiri Nedir?
- 3 Yurt Dışına Çıkış Yasağının Amacı
- 4 Yurt Dışına Çıkış Yasağı Şartları
- 5 Yurt Dışına Çıkış Yasağını Kim veya Kimler Verebilir?
- 6 Kimler Yurt Dışına Çıkamaz?
- 7 Yurt Dışı Yasağı Olan Pasaport Alabilir Mi?
- 8 Yurt Dışı Çıkış Yasağı Nasıl Öğrenilir?
- 9 Yurt Dışına Çıkış Yasağının Süresi Ne Kadar Olabilir?
- 10 Yurt Dışı Çıkış Yasağı Ne Zaman Kalkar?
- 11 Yurt Dışına Çıkış Yasağına İtiraz ve Haklı Sebepler
- 12 Sıkça Sorulan Sorular
- 13 Sonuç
Yurt Dışı Çıkış Yasağı Nedir?
Yurt dışına çıkış yasağı, belirli bir ceza soruşturması veya kovuşturma sürecinde, suçla itham edilen şüpheli ya da sanığın suçun işlendiğine dair güçlü şüphelerin bulunduğu durumlarda, mahkemenin tutuklama kararı vermediği hallerde uygulanan bir adli kontrol tedbiridir. Bu tedbir, kişinin yurt dışına çıkışını engelleyerek, soruşturma veya kovuşturmanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlar.
Ceza Hukuku ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Ceza Hukuku alanındaki diğer konularda bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.
Adli Kontrol Tedbiri Nedir?
Adli kontrol tedbiri, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun (CMK) 109 ve 115. maddeleri arasında düzenlenmiş bir koruma tedbiridir. Her ne kadar doğrudan bir tanım bulunmasa da, adli kontrolü şu şekilde tanımlamak mümkündür: Adli kontrol, kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delillerin varlığı ve şüpheli veya sanığın kaçma, saklanma veya kaçacağı şüphesini uyandıran durumların varlığı halinde; veya şüpheli/sanığın delilleri yok etme, gizleme, değiştirme ya da tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı kurma ihtimalinin bulunduğu durumlarda, yetkili mercilerin kararıyla şüpheli/sanığın belirli yükümlülüklere tabi tutulmasını içeren tedbirlerdir. Bu koşullar, CMK’nın 100. maddesine göre tutuklama için de geçerlidir.
Adli Kontrol konusu ile ilgili en kapsamlı bilgiye ulaşmak için içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
CMK’nın 109. maddesinde belirtildiği gibi, adli kontrol tedbirleri tutuklamaya alternatif olarak düzenlenmiştir. Tutuklama, kişi hak ve özgürlüklerini kısıtlayan en ağır yargılama tedbiridir ve yalnızca istisnai durumlarda uygulanmalıdır. Temel ilke, şüpheli veya sanığın mümkün olduğunca tutuksuz yargılanmasıdır.
Adli Kontrol Tedbirinin Amacı
CMK’nın 109. maddesinden anlaşıldığı üzere, adli kontrolün amacı tutuklamanın amacıyla aynıdır: şüpheli veya sanığın kaçma veya delilleri yok etme riskine karşı yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamak. Ancak, tutuklama yerine adli kontrol tedbirlerinin uygulanması hem şüpheli veya sanık hem de toplum ve hukuk sistemi için birçok fayda sağlar.
Öncelikle, hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında ölçülülük ilkesi gereği, tutuklama yerine adli kontrol uygulanması, ilgili kişinin tamamen hürriyetinden yoksun bırakılmasını engeller. Tutukluluk, kişinin eğitim, iş ve aile hayatını olumsuz etkiler ve masum olduğu anlaşıldığında telafisi güç zararlar doğurur. Uygulamada sıkça görüldüğü üzere, tutuklama kararı verilen şüpheli veya sanıkların iş ve okul yaşamları sekteye uğramakta, bu da geri dönülmesi zor sonuçlar doğurmaktadır. Adli kontrol tedbirleri, tutuklamanın kişilere verebileceği bu tür ağır zararları önlemeye hizmet eder.
Yurt Dışına Çıkış Yasağının Amacı
Yurt dışına çıkış yasağı, ceza kanunlarının uygulanmasını sağlamak amacıyla gecikmesinde sakınca bulunan hallerde geçici olarak başvurulan ve ceza davası sonuçlanmadan önce uygulanan bir adli kontrol tedbiridir. Suç işlemesi şüphesi bulunanlar ve suç işleyenler hakkında tutuklama sebepleri olmasına rağmen tutuklama kararı yerine verilen bu tedbir, kuvvetli suç şüphesi, kaçma riski veya delil karartma şüphesinin varlığı durumunda uygulanır. Yurt dışına çıkış yasağı tutuklama yerine uygulandığından, ilgili kişinin işleyebileceği suça dair kuvvetli şüphe ve kaçma durumu gibi durumların varlığı gereklidir. Kanunlarımızda, yurt dışına çıkış yasağına itiraz belirli şartlar ve süreler dahilinde mümkündür.
Yurt Dışına Çıkış Yasağı Şartları
Yurt dışına çıkış yasağı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesi kapsamında adli kontrol tedbirleri arasında yer alır. Bu tedbir, tutuklama kararının yerine uygulanır ve kişinin özgürlüğünü sınırlayarak adli sürecin sağlıklı yürütülmesini amaçlar.
CMK’nın 100. maddesi, tutuklama nedenlerini belirler. Buna göre, kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delillerin varlığı ve tutuklama nedenlerinin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. Ancak, tutuklama kararı verilmesi için işin önemi, beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmalıdır. Ölçülülük sağlanamazsa, tutuklama yerine adli kontrol tedbirleri uygulanabilir.
Tutuklama nedenleri arasında, şüpheli veya sanığın kaçma veya kaçacağına dair somut olguların bulunması, delilleri yok etme veya değiştirme, tanık veya mağdurlar üzerinde baskı yapma girişimleri gibi durumlar yer alır. Ayrıca, belirli suçlar söz konusu olduğunda, bu suçların işlendiğine dair kuvvetli şüphe varlığı tutuklama nedeni olarak kabul edilebilir.
Bu bağlamda, yurt dışına çıkış yasağının uygulanabilmesi için, öncelikle kuvvetli suç şüphesinin bulunması gereklidir. Ardından, tutuklama nedenlerinin varlığı aranır. Bu şartlar sağlandığında ve tutuklama kararı somut olayın şartlarına göre ölçüsüz bulunduğunda, yurt dışına çıkış yasağı gibi adli kontrol tedbirleri devreye girebilir.
Özetle, yurt dışına çıkış yasağı, adli sürecin doğru işlemesini sağlamak için uygulanan bir tedbirdir ve kişinin özgürlüğünü sınırlandırarak, tutuklamanın yerine geçebilecek bir önlem olarak kullanılır. Bu tedbir, mahkemenin takdirine bağlı olarak, belirli şartların sağlanması durumunda devreye girer. Peki, hangi şartlarda yurt dışı çıkış yasağı verilir?
Yurt Dışına Çıkış Yasağını Kim veya Kimler Verebilir?
Yurt dışına çıkış yasağı, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre belirlenir. Adli Kontrol Kararı ve Hükmedecek Merciler, Madde 110:
- Soruşturma Aşamasında: Şüpheli, Cumhuriyet savcısının talebi ve sulh ceza hâkiminin kararı ile adli kontrol altına alınabilir.
- Kontrol Yükümlülüklerinin Değiştirilmesi: Hâkim, savcının talebiyle yükümlülükleri değiştirebilir veya kaldırabilir.
- Kovuşturma Aşamasında: Adli kontrol tedbirleri, kovuşturma evresinde görevli mahkeme tarafından uygulanabilir.
- Düzenli Değerlendirme: Adli kontrol tedbirlerinin devam edip etmeyeceğine en geç dört ayda bir karar verilir.
Sonuç olarak, yurt dışına çıkış yasağı soruşturma aşamasında savcının talebi ve sulh ceza hâkiminin kararı ile, kovuşturma aşamasında ise dosyanın görüldüğü mahkeme tarafından verilir veya kaldırılır.
Kimler Yurt Dışına Çıkamaz?
Türk Mahkemeleri tarafından bir soruşturma yahut kovuşturma ile ilgili olarak şüpheli veya sanık hakkında yurt dışına çıkamamak şeklinde adli kontrol kararı verilebilmektedir. Kişi hakkında hâkim tarafından CMK m.109/3-a uyarınca “yurt dışına çıkamamak” şeklinde adli kontrol tedbirinin uygulanması durumunda, bu kişilere yönelik yurt dışı yasağı konulacağı için bu kişilerin yurt dışına çıkması mümkün olmayacaktır.
Soruşturma konusu hakkında da kapsamlı bilgi edinmek isterseniz, ilgili içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Yurt Dışı Yasağı Olan Pasaport Alabilir Mi?
Yurt dışı yasağı olan kişilerin pasaport alıp alamayacağı, 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 22. maddesinde açıklığa kavuşturulmuştur. Bu maddeye göre, mahkemelerce yurt dışına çıkmaları yasaklanan, genel güvenlik bakımından sakıncalı bulunan ve İçişleri Bakanlığı tarafından tespit edilen kişiler ile terör örgütleriyle bağlantılı olan kişilere pasaport veya seyahat vesikası verilmez. Dolayısıyla, adli kontrol tedbiri olarak yurtdışı yasağı bulunan kişilere pasaport verilmesi mümkün değildir, çünkü bu tedbirin amacı kişilerin yurtdışına çıkışını engellemektir.
Yurt Dışı Çıkış Yasağı Nasıl Öğrenilir?
Yurt dışına çıkış yasağı olup olmadığını öğrenmek isteyen kişiler, soruşturma aşamasında soruşturma dosyasını, kovuşturma aşamasında ise mahkeme dosyasını inceleyebilirler. Ayrıca, İl Emniyet Müdürlüğü Pasaport Şube Müdürlüğü’ne başvurarak bilgi edinme kanunu kapsamında haklarında yurt dışı çıkış yasağı olup olmadığını öğrenebilirler. Bu şekilde, kişiler yurt dışı yasağının varlığını ve durumlarını resmi yollarla teyit edebilirler. Yurt dışına çıkış yasağım var mı? diyorsanız, bahsedilen adımlar üzerinden yurt dışına çıkış yasağı öğrenme işlemini gerçekleştirebilirsiniz.
Yurt Dışına Çıkış Yasağının Süresi Ne Kadar Olabilir?
Yurt dışına çıkış yasağı şeklindeki adli kontrol tedbiri, cezalandırma yöntemi olmayıp, soruşturma veya kovuşturmanın sağlıklı yürütülmesi amacıyla uygulanan bir tedbirdir. Bu tedbir, kişinin temel hak ve özgürlüklerini kısıtladığı için belirli sürelere tabidir ve ölçülü şekilde uygulanmalıdır. Süresiz uygulama, kişide büyük mağduriyetlere yol açabilir. Bu konuda yasal düzenleme, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 110/A maddesinde yer almaktadır.
- Ağır Ceza Mahkemesinin Görevine Girmeyen İşlerde: Adli kontrol süresi en çok iki yıldır. Ancak zorunlu hallerde, gerekçesi belirtilerek bir yıl daha uzatılabilir.
- Ağır Ceza Mahkemesinin Görevine Giren İşlerde: Adli kontrol süresi en çok üç yıldır. Zorunlu hallerde, gerekçesi gösterilerek uzatma süresi toplamda üç yılı, bazı özel suçlarda ise dört yılı geçemez. Bu özel suçlar, Türk Ceza Kanunu’nun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlardır.
- Çocuklar Bakımından: Bu maddede öngörülen adli kontrol süreleri, çocuklar için yarı oranında uygulanır.
14/07/2021 tarihinde yürürlüğe giren dördüncü yargı paketi ile yurt dışına çıkış yasağının süreleri ile ilgili bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu düzenlemeye göre, ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde adli kontrol tedbiri süresi iki yıl olup, zorunlu hallerde gerekçesi gösterilerek bir yıl daha uzatılabilir. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde ise adli kontrol tedbiri süresi en çok üç yıldır ve zorunlu hallerde üç yılı geçemeyecek şekilde uzatılabilir. Ancak, belirli suçlar için bu süre dört yılı geçemeyecek şekilde düzenlenmiştir.
Yurt Dışı Çıkış Yasağı Ne Zaman Kalkar?
Yurt dışına çıkış yasağı, süresiz bir tedbir olmayıp, kanunda belirtilen üst sınırların dolması halinde kaldırılmalıdır. Ancak, mahkeme bu süreyi beklemeden de adli kontrol tedbirini kaldırabilir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 111. maddesi uyarınca, şüpheli veya sanık, adli kontrol tedbirinin kaldırılmasını talep edebilir. Bu talep üzerine Cumhuriyet savcısının görüşü alınır ve hâkim veya mahkeme beş gün içinde karar verir. Ayrıca, adli kontrole ilişkin kararlara itiraz edilebilir. Kovuşturma aşamasında ise mahkeme, herhangi bir talep olmaksızın re’sen adli kontrol tedbirini kaldırabilir. İlgili yasağı sorgulamak isterseniz, yurt dışı çıkış yasağı sorgulama ekranını inceleyebilirsiniz.
Yurt Dışına Çıkış Yasağına İtiraz ve Haklı Sebepler
Yurt dışına çıkış yasağına, soruşturma aşamasında sulh ceza hâkiminin, yargılama aşamasında ise mahkemenin verdiği kararlara savcı, şüpheli, sanık, eşi, kanuni temsilcisi, avukatı veya davaya katılan diğer taraflar itiraz edebilir. Uygulamada, savcıların sanık lehine adli kontrol kararlarına itiraz ettikleri de görülmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 111. maddesi uyarınca, itirazlar beş gün içinde hakim veya mahkeme tarafından karara bağlanır.
Yurt dışına çıkış yasağının kaldırılması için başvuruda bulunurken, haklı gerekçeler sunulmalıdır. Eğitim, iş veya akademik çalışma gibi nedenlerle yurt dışına çıkılması zorunlu olabilir. Bu durumda, gerekçeli nedenler ve delillerle birlikte bir dilekçe hazırlanarak yasağın kaldırılması talep edilmelidir. Haklı nedenler sınırlı olmayıp, somut olayın özelliklerine göre değerlendirilir.
Yeni düzenlemelerle, askerlik ve vergi gibi Anayasal ödevlerin yerine getirilmemesi nedeniyle yurt dışına çıkış yasağı verilemez. Bu tür durumlarla karşılaşan kişiler de haklı nedenlerle yasağın kaldırılmasını talep edebilirler.
Sıkça Sorulan Sorular
Yurt Dışı Çıkış Yasağını Nasıl Öğrenebilirim?
Kişi, kendisi hakkında verilmiş olan yurt dışı yasağını e-Devlet kapısı üzerinden online olarak sorgulayabilir. Ayrıca, ilgili kişi, bulunduğu ilin Emniyet Müdürlüğüne giderek de ayrıntılı bilgi talep edebilir. Emniyet birimleri, yurt dışı çıkış yasağı ile ilgili kesin bilgiler verecektir.
Ceza Davamda Adli Kontrol Olarak Yurt dışına Çıkış Yasağı Getirildi. İptali İçin Dava Açabilir miyim?
Kişi hakkında adli kontrol tedbiri olarak Ceza Mahkemesi tarafından verilmiş bir karar sonucunda pasaport kısıtlaması konulmuşsa, bu durumda idari yargıda pasaport kısıtlamasının iptali için dava açılamaz. Bu durumda, adli kontrol kararına itiraz prosedürü işletilmelidir. Adli kontrol tedbirine itiraz, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda belirtilen usuller çerçevesinde ilgili mahkemeye yapılmalıdır.
Yurt dışı Çıkış Yasağına Nasıl İtiraz Edilir?
Ceza Muhakemeleri Kanununun 111. Maddesinde belirtilen adli kontrol kararına itiraz edilebilir. Yurtdışı çıkış yasağı da bir adli kontrol tedbiridir. Hakkında yurtdışına çıkma yasağı bulunan şüpheli veya sanık 7 gün içerisinde karar merciine bir itiraz dilekçesi sunarak itiraz edebilir.
Hiçbir Mahkeme Kararı Olmaksızın Hakkımda Yurt Dışına Çıkış Yasağı Getirildiğini Öğrendim. Ne Yapabilirim?
Pasaport kısıtlaması, bireyin yerleşme ve seyahat özgürlüğünü kısıtlayan bir işlemdir. Anayasamızın 23. Maddesi uyarınca, bu tür bir kısıtlama yalnızca mahkeme kararıyla uygulanabilir. Eğer mahkeme kararı olmaksızın pasaport kısıtlaması yapıldıysa, bu işlem hukuka aykırıdır. Bu durumda, idare tarafından gerçekleştirilen pasaport kısıtlamasının iptali için idari yargıda dava açılmalıdır.
Yurt Dışına Çıkış Yasağına İtiraz Hangi Mahkemeye Yapılmalıdır?
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 111. maddesine göre adli kontrol kararına itiraz edilebilir. Yurtdışı çıkış yasağı da bir adli kontrol tedbiri olduğundan, itiraz edilebilir. Yurtdışına çıkma yasağı bulunan şüpheli veya sanık, karara itiraz etmek için 7 gün içinde ilgili mercie bir dilekçe sunarak itiraz edebilir. Sanık veya şüpheli, yasağın kaldırılması yönündeki istemini, tedbirin kendisi için haksız olduğunu gösteren delillerle desteklemelidir.
Adli kontrol kararlarına karşı yapılan itirazlar genellikle kararı veren mercie yapılır. Soruşturma aşamasında sulh ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında ise yargılamayı yürüten mahkeme yurtdışı çıkış yasağı kararına karşı itiraz edilebilecek mercilerdir.
Türk vatandaşları belirli sürelerle vize olmaksızın Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne (KKTC) seyahat edebilirler. Ancak, yurt dışına çıkış yasağına ilişkin yargı kararları, tüm yurtdışı çıkışlarını kapsar. Bu nedenle, adli kontrol kapsamında yurt dışına çıkış yasağı bulunan kişiler, Kıbrıs’a gidemezler.
Türkiye, KKTC’nin garantör ülkesidir ancak KKTC bağımsız bir ülke olarak kabul edilmektedir. Bu durum, yurt dışına çıkış yasağının KKTC’ye seyahatler için de geçerli olmasını gerektirir. Dolayısıyla, yurt dışı çıkış yasağı olan kişilerin Kıbrıs’a gitmesi yasaktır.
Yurt Dışı Yasağının İhlali Sonucu Ne Olur?
Yurt dışına çıkış yasağının ihlali sonucu, adli kontrol hükümleri tutuklama kararına alternatif olarak uygulandığından, hakkında yurt dışına çıkma yasağı bulunan şüpheli veya sanık bu yasağı ihlal edecek hareketlerde bulunursa, hakim veya mahkeme derhal tutuklama kararı verebilecektir.
Savcı Yurt Dışı Yasağını Kaldırabilir Mi?
Yurt dışı çıkış yasağı bir adli kontrol tedbiridir. CMK madde 110’a göre; Hâkim, savcının talebiyle adli kontrol yükümlülüklerini değiştirebilir, kaldırabilir veya yeni yükümlülükler ekleyebilir. Adli kontrol hükümleri, gerektiğinde kovuşturma evresinde de diğer yetkili yargı mercileri tarafından uygulanabilir. Adli kontrol yükümlülüğünün devamı, soruşturma evresinde savcının talebiyle sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından en geç dört ayda bir gözden geçirilir.
Yurt Dışı Çıkış Yasağı Kendiliğinden Kalkar Mı?
Yurtdışı çıkış yasağı, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi halinde kendiliğinden hükümsüz olur ve ortadan kalkar.
Mahkeme Kararı İle Yurt dışına Çıkış Yasağı Olan Kişilerin Çalışma İzni Çıkarması İçin İstenen Belgeler Nelerdir?
- Müracaat ve Talep Formu
- İşyerinin Sosyal Sigorta, İhtiyat Sandığı ve Vergi Dairesi’nden borcu olmadığını gösteren belgeler
- Mahkeme kararı ile yurt dışına çıkış yasağı olduğuna dair belge
- İşçinin Sosyal Sigorta, İhtiyat Sandığı ve Vergi Dairesi’ne kayıt belgeleri
- Sağlık Raporu
- Hizmet Akti ve İşçi Kartı
- Üçüncü ülke vatandaşı ise Banka Teminat Mektubu
- Vekalet ile yürütülüyorsa Vekaletname
Sonuç
Yurt dışı çıkış yasağı ile ilgili yaşadığınız sorunlarda, Burak Temizer Hukuk Bürosu’nun deneyimli İstanbul ceza avukatı kadrosu her zaman yanınızda yer almaktadır.
Soruşturma ve kovuşturma süreçlerinin sağlıklı yürütülmesi için, şüphelinin veya sanığın kaçma, delilleri karartma veya tanıklar üzerinde baskı oluşturma riskini engellemek amacıyla yurt dışına çıkış yasağı gibi adli kontrol tedbirleri uygulanabilir. Ancak bu tedbirlerin makul sürelerle sınırlandırılması ve şüphelinin haklarının korunması esastır. Uzun süreli kısıtlamalar, hukuka aykırı sonuçlar doğurabilir ve bireylerin haklarını ihlal edebilir.
Yurt dışına çıkış yasağı gibi adli kontrol tedbirleri hakkında bilgi almak için alanında uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz. Ofisimiz, adil yargılanma hakkının korunması ve bu tür tedbirlerin hukuka uygun şekilde uygulanması konusunda profesyonel destek sunmaktadır.
BURAK TEMİZER HUKUK BÜROSU
