Arabulucuya Nasıl Başvurulur? Arabuluculuk Başvuru Süreci

Arabulucuya nasıl başvurulur? sorusu, hukuki uyuşmazlık yaşayan iki tarafın özgür iradeleri ile tarafsız bir uzman ya da avukattan yardım istemesi sebebiyle sıklıkla sorulmaktadır. Arabuluculuk başvuru formları ya da devlet kanalları aracılığı ile yapılan arabuluculuk başvurusu, zorunlu ve ihtiyari arabuluculuk olarak da ikiye ayrılmaktadır. Şimdi biz de içeriğimizde arabuluculuk nedir? Arabuluculuk başvuru süreci ve daha pek çok husustan bahsederek sizi bilgilendirmeye çalışacağız.

Arabuluculuk Nedir?

Dava konusu olmuş veya olabilecek bir anlaşmazlık yaşayan kişilerin, bir arabulucunun rehberliğinde bir araya gelerek müzakere ettiği ve çözüme ulaştırdığı bir süreçtir. Arabuluculuk nedir? sorusuna bu şekilde yanıt verebiliriz. Öte yandan arabuluculuk faaliyeti zorunlu ve ihtiyari olarak gerçekleşebilmek üzere ikili ayrıma tabi kılınmıştır. Şimdi bu iki ayrımdan söz edeceğiz.

İhtiyari Arabuluculuk Nedir?

İhtiyari arabuluculuk, tarafların kendi istekleriyle bir arabulucunun yönetiminde uyuşmazlıklarını çözmek için başvurdukları bir süreçtir. Taraflar, bu sayede genellikle hukuki bir prosedür olmadan, mahkemeye gitmeden önce veya dava süreci devam ederken bu yönteme başvurabilirler. Taraflar, arabuluculuk sürecinin sonunda anlaşmaya varabilirler veya anlaşma sağlanamazsa dava yoluna devam edebilirler. İhtiyari arabuluculuk, tarafların anlaşmazlıklarını daha hızlı, daha az maliyetle ve daha az resmi bir ortamda çözmelerine olanak tanır.

Zorunlu Arabuluculuk Nedir?

Zorunlu arabuluculuk, bir yargı sürecinin öncesinde veya belirli koşullarda yasal olarak arabulucuya başvurmayı gerektiren bir sistemdir. Bu sistemde, taraflar uyuşmazlık yaşadıklarında öncelikle arabulucuya gitmek zorundadırlar ve mahkemeye başvurmadan önce arabuluculuk sürecini tamamlamaları gerekmektedir. Arabuluculuk sonucunda anlaşma sağlanamazsa, taraflar dava yoluna devam edebilirler.

---

Genel Hukuki Bilgiler isimli kategorimizi de ziyaret edebilir, belirli bir hukuk dalına tam anlamıyla girmeyen ancak hukuki anlamda çok sık merak edilen konular hakkında detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

---

Arabulucuya Nasıl Başvurulur?

Günümüzde hukuk uyuşmazlıklarında çözüm yöntemleri ikili ayrıma tabi kılınmıştır. Bunlar; yargılama yapılarak uyuşmazlığın çözülmesi veya yargılamasız uyuşmazlığın çözülmesi şeklindedir. Yargılama yapılarak uyuşmazlık ya devlet yargısıyla ya da tahkim yargılaması yani hakem yoluyla gerçekleşmektedir.

Ancak bunların dışında ve dünyada en çok rağbet gören, mahkeme dışında çözümlenen alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olan “Arabuluculuk” kurumudur. Arabuluculuk mantığı uyuşmazlığı ortaya çıkaran tarafları bir araya getirirken aynı zamanda bağlayıcı karar verme yetkisine sahip olmayan üçüncü bir kimsenin katıldığı ve her türde uyuşmazlık çözüm yolunu ifade etmektedir. Taraflar serbestçe tasarruf edebildikleri her konuda arabulucuya başvurabilmektedir.

Arabuluculukta taraflar dışında katılan üçüncü kişinin görevi; çözüm üretmek ya da taraflara çözüm üretebilecek ortamı sağlayarak uzlaştırıcı arabulucu olmaktır.

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu, arabuluculuk tanımını 2.maddesinin b bendinde açıkladığı üzere özeti şu şekildedir;

“Sistematik yöntemler kullanılarak tarafları bir araya getiren ve iletişim sürecini kurarak, tarafların birbirlerini anlamalarını ve kendi çözümlerini üretmelerini sağlayan, görüşmelerde bulunan bir üçüncü kişinin varlığıyla gerçekleştirilen ve gerektiğinde çözüm önerileri sunabilen bu hususta eğitim almış uzman ve tarafsız birinin katılımıyla yapılan, isteğe bağlı olarak uygulanan bir uyuşmazlık çözüm yöntemi ifade edilir.”

Arabulucu Ne Yapar?

Bir konu hakkındaki iki taraf arasında oluşan uyuşmazlıkları ve çıkarları tespit etmek, daha sonra ortak bir çözüm yolu üretmek, arabulucuların temel görevlerindendir. Peki, arabulucu görevleri nelerdir? Şimdi bunlardan söz edelim.

• Tarafların menfaati, hukuki durumundan daha önemlidir. Odak noktası taraf menfaatidir.
• Mevcut sorunlara farklı çözüm yolları ve imkanları araştırılır. Böylelikle uyuşmazlık çözüm yöntemi daha kolaylaşmaktadır.
• Taraflar karşılıklı bir araya gelerek belirli konularda uzlaştıktan sonra uzlaştıkları esasta çözüm aranır.
• Tarafların ortak menfaat dengesi korunması esastır.
• Karşılıklı iletişim korunur ve geliştirilir.
• Yargılama yoluyla elde edilen çözüme göre daha hızlı daha basit ve daha az maliyetlidir. Hem zamandan hem nakitten tasarruf sağlamaktadır.
• Yargılamada alenilik esasken arabuluculukta gizlilik esastır böylelikle tarafların mahremiyeti korunmuş olur.
• Çözüm yolu mahkeme yargılamasına göre daha esnek ve efektif tutulmaktadır.

İş Davalarındaki Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 3.maddesine göre; iş hukukunda işçi ve işveren arasındaki yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti maaş vb. gibi hususlarda işçilik alacakları ve ihbar tazminatıyla kıdem tazminatından kaynaklanan uyuşmazlıklar zorunlu arabuluculukla çözümlenmektedir.

Bu hususta işçi ve işveren aralarındaki uyuşmazlığı çözebilmek için öncelikle mahkemeye değil arabulucuya başvurmak zorundadır. Eğer taraflar bir arabulucu üzerine anlaşırlarsa, uyuşmazlık konusunu tarafların anlaştığı arabulucu çözümlemeye çalışacaktır. Ancak taraflar bir arabulucu üzerinde anlaşamadıkları takdirde adliyelerde mevcut olan arabuluculuk merkezi, listelerde kayıtlı olan arabulucular arasından bir arabulucu seçer ve uyuşmazlığı çözümlemek üzere görevlendirmektedir.

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununa göre; İşe iade davasında, dava açmadan arabulucuya başvurulması zorunludur. Bu bir dava şartıdır; arabulucuya başvurulmadan, dava açıldığı takdirde dava şartı gerçekleşmediği için usulden reddedilme sebebidir.

Bu hususta iş sözleşmesi feshedilen işçi; fesih sebebinin geçerli olmadığı iddiasıyla ya da fesih bildiriminde herhangi bir sebep gösterilmediği hususunda bildirim yapıldığı tarih itibariyle bir ay içerisinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Taraflar, arabulucuda anlaşamadıkları takdirde, anlaşamama tutanağının tanzim edildiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde iş mahkemesinde dava açılabilir.

---

İşten Çıkarılan İşçinin Hakları konulu içeriğimize de göz atabilir, detaylı bilgi edinebilirsiniz.

---

Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun md.5/a’da düzenlemesine göre, 4.maddede yer alan tüm ticari davalar ve diğer özel kanunda yer alan ticari davalardan; konusu bir miktar para ödenmesi olan bir alacak talebi ve tazminat talepleri hakkında mahkemede dava açmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması gerekmektedir.

Kira Davalarında Arabuluculuk

Kira tahliye ve tespit davalarında 5 Nisan 2023 tarihinde yapılan düzenleme sonrasında zorunlu arabuluculuk şartı mevcut olmuştur. Bu hususta 1 Eylül 2023 itibariyle açılacak olan kira tespit, tahliye gibi kira ilişkisinden doğan uyuşmazlık davalarında dava öncesinde arabuluculuk zorunlu hale gelmiştir.

Böylelikle kira uyuşmazlıklarından doğan davalarda, arabuluculuk dava şartı haline gelmiştir. Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığı takdirde dava, usulden reddedilecektir. Böylelikle maddi manevi kayıplara sebebiyet verilecektir. Belirtmek gerekir ki, 1 Eylül 2023 tarihi öncesinde açılan davalarda zorunlu arabuluculuk şartı bulunmamaktadır.

---

Kira Tespit Davası konusu hakkında da bilgi almak isterseniz, içeriğimize göz atabilirsiniz.

---

Görevsiz Mahkemede Açılan Davanın Görevli Mahkemeye İntikalinde Arabuluculuk Şartı

Görevsiz mahkemede açılmış olan bir dava, görevli mahkemeye intikal ettirildiği takdirde; görevli mahkemede arabuluculuk bir dava şartıysa ne olacak? Bu hususta Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2022/4240 E., 2022/6367 K. sayılı kararında şu şekilde bir hüküm verilmiştir;

“… görevsizlik kararı kesinleşmeden arabulucuya başvurulduğu ve son tutanağın bir örneğinin görevli asliye ticaret mahkemesinde davanın açıldığı tarih olan 28.2.2022 tarihinden önce dosyaya sunulduğu anlaşılmakla, mahkemece dosyaya sunulu bu tutanağın ilk dava açılmasından önce sunulması gerekçesi ile davanın dava şartı yokluğundan reddine dair verilen karar usul ve yasaya aykırı olup, hatalı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz olduğundan somut davaya ilişkin yerinde bulunan kanun yararına temyiz itirazlarının kabulü ile aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir…”

Kararı özetlemek gerekirse; görevsiz olan mahkemede açılan davada görevsizlik kararı henüz kesinleşmediği takdirde, arabulucuya başvurulduğunda ve anlaşmazlık olduğunda; dosya görevli mahkemeye intikal ettirildiği zaman dava şartı gerçekleşmiş sayılacaktır. Böylelikle dosya usulden reddedilmeyecektir.

Kimler Arabulucu Olabilir?

Arabulucu, Hukuk Fakültesi mezunu olan ve mesleğinde en az 5 yıl deneyime sahip kişidir, ayrıca arabuluculuk, iletişim ve müzakere teknikleri alanlarında uzmanlık eğitimi almıştır (Arabuluculuk Kanunu md. 20). Bu nedenle, halk arasında ‘arabulucu avukat’ ifadesi de sıkça kullanılmaktadır. Arabulucular, hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra, arabuluculuk faaliyetleriyle ilgili temel bilgileri, iletişim tekniklerini, müzakere ve uyuşmazlık çözüm yöntemlerini, davranış psikolojisini ve benzeri konuları içeren bir mesleki eğitim alırlar. Mesleki eğitim sonrasında arabuluculuk sınavına tabi tutularak mesleki yeterlilikleri değerlendirilir. Sınavı başarıyla geçen arabulucular, faaliyetlerine devam edebilmek için arabuluculuk listesine kayıt yaptırmak zorundadırlar.

Arabulucuların Yetkileri Nelerdir?

Arabulucuların, iki taraf arasındaki uyuşmazlığı ve çıkarları bertaraf etmek ve bu uyuşmazlıkları ortam bir çözüm yoluna ulaştırmak için çeşitli yetkileri bulunmaktadır. Bu yetkilerden şu şekilde söz edebiliriz.

1. Tarafları Uyuşmazlık Çözümü Konusunda Yönlendirme: Taraflar arasındaki iletişimi kolaylaştırır ve anlaşmaya varmalarını sağlamak için çaba gösterirler.
2. Taraflar Arasında Anlaşma Sağlama: Adil ve sürdürülebilir bir çözüm bulunması için taraflarla işbirliği yaparlar.
3. Bilgi Toplama ve Değerlendirme: Tarafların taleplerini ve çıkarlarını anlamak için gerekli araştırmaları yaparlar.
4. Müzakere Teknikleri Uygulama: Tarafların çıkarlarını dengelemek ve ortak bir noktada buluşmalarını sağlamak için çeşitli stratejiler uygularlar.
5. Anlaşma Metnini Hazırlama: Tarafların haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen adil ve geçerli bir anlaşma metni hazırlarlar.
6. Tarafları Hukuki Süreçler Konusunda Bilgilendirme: Tarafların haklarını ve seçeneklerini anlamalarına yardımcı olurlar.

Ancak, arabulucuların karar verme yetkisi yoktur ve taraflar arasında bir anlaşmaya ulaşılması durumunda bu anlaşma bağlayıcıdır.

Arabulucuya Başvurma Süreci Nasıl Gerçekleşmektedir?

Uyuşmazlığın konusuna bağlı olarak uyuşmazlığa bakmakta yetkili olan mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosuna başvurulmaktadır. Eğer arabuluculuk ön bürosu yoksa görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne başvuru yapılır. Arabulucu, yetkililere bildirilen listeden büro tarafından belirlenmektedir ancak taraflar listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerine de anlaşmaya varabilmektedir.

Arabuluculukta Avukat Zorunlu mudur?

Böyle bir yasal yükümlülük bulunmamakla beraber arabuluculuğun menfaat temelli olması sebebiyle uyuşmazlık çözümünde uzmanlaşmış bir avukat müvekkilinin menfaatini temel alarak uyuşmazlığı hukuki boyutlarıyla çözümleyebilmek açısından daha avantajlıdır.

Arabuluculukta Hak ve Yükümlülüklerim Nelerdir?

Arabuluculuk süreci istenen olumlu sonucu yakalayabilmek için her ne kadar alternatif çözüm yöntemi olsa da taraflara uzlaşma süreci boyunca bazı hak ve yükümlülükler yüklemektedir. Bunlar arabuluculuk kurumunun güvence mekanizmaları olarak kabul edilir.

Arabuluculuğun en temel ilkesi gizliliktir. Arabuluculuk kanununu madde 4, arabuluculuk sürecinin gizli yürütülmesi gerektiğini belirtir. Arabulucu da bu doğrultusunda arabulucu olması sebebiyle kendisine verilmiş olan bilgiler, belgeler ve kayıtları gizli tutmak yükümlülüğü altındadır. Bu yükümlülüğe taraflar da uymak zorundadır. Arabuluculuk kanunu madde 33, arabuluculuk faaliyeti esnasında gizliliğe aykırı hareket eden kişi (arabulucu veya taraf olması hiç fark etmeksizin) 6 aya kadar hapis cezası öngörmektedir.

Arabuluculuğun bir diğer ilkesi ise eşitlik ve iradiliktir. Taraflar sürecin en başından itibaren zorunlu arabuluculuk şartı olmadığı sürece, arabulucuya başvurma ve süreci devam ettirme konusunda özgürdürler. Taraflar iradi olarak hareket etmektedirler. Aynı zamanda taraflar uyuşmazlık çözüm süreci boyunca eşit haklara sahiptirler. Arabuluculuk kanunu madde 5, taraflardan birini arabuluculuk süreci dışında bırakmayı yasaklamışken birinin söz hakkını diğerine göre kısıtlamaya da engel olmaktadır.

Arabuluculuğun bir yükümlülüğü ise arabulucunun tarafsız olması ve arabuluculuk sürecinin yürütülmesidir. Arabulucular tarafların özgür iradesiyle seçilmektedir. Ancak arabulucu taraflara eşit ve tarafsız davranmak yükümlülüğü altındadır. 6325 sayılı Arabuluculuk kanunu madde 8’e göre arabulucunun tarafsızlığıyla ilgili şüphe doğuracak tutumlar sergilemesi yasaklanmıştır.

Arabulucu görevini bizatihi kendisi gerçekleştirme yükümlülüğü altındadır. Kısmen de olsa görevini bir başkasına devredemez. Arabulucu daha sonrasında, arabuluculuk yapmış olduğu bu uyuşmazlıkla ilgili açılmış olan bir davada bilirkişi veya avukat olamamaktadır.

Arabuluculuk Süreci Nasıl Sona Erer?

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıkları Arabuluculuk Kanunu md.17/1’e göre arabuluculuk sürecinin sona ermesi için şu hallerin gerçekleşmesi gerekmektedir;

1. Tarafların anlaşmaya varması hali,
2. Uyuşmazlık arabuluculuğa elverişli değilse,
3. Taraflar arabuluculuğa son vermek için anlaşırsa,
4. Taraflardan birinin arabulucuya ya da uyuşmazlığın karşı tarafına arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi halinde,
5. Arabulucunun uyuşmazlığın çözümü için daha fazla çaba sarf edilmemesi gerektiğini tespit ettiği takdirde taraflara danışarak sonlandırması halinde.

Arabulucuda Anlaşamazsak Ne Olur?

Arabuluculuk alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olması sebebiyle taraf iradeleri doğrultusunda çözümlenmektedir. Taraflar dilerse uyuşmazlığın çözüm yönteminde anlaşmaya varırken anlaşmayabilmektedirler. Anlaşma olmadığı takdirde talebi karşılanmayan taraf hukuki yollara başvurabilmektedir.

Arabuluculuk bir dava şartı ise anlaşma olmaması halinde dava açılmaktadır. Dava açma hakkı olan dava hakkından vazgeçmediği sürece. Bu hususta anlaşma olmadı dava açılır gibi kesinlik ilerleyen bir süreç değildir.

Arabuluculuğa Başvuru Süresi Var Mıdır?

Dava açıldığı durumda mahkeme tarafları arabuluculuğa teşvik edebilmektedir. Taraflardan biri, dava açılmadan önce ya da dava açıldıktan sonra da diğer tarafa arabuluculuk hususunda teklif sunabilmektedir. Bu teklif, 30 gün içerisinde olumlu olarak cevaplanmadığı sürece arabuluculuk teklifi reddedilmiş kabul edilmektedir.

Eğer dava açıldıktan sonra taraflar birlikte arabulucuya gitmeyi kabul ederlerse, mahkeme tarafından üç aya kadar erteleme yapılabilir. Bu süre, tarafların mahkemeye yeniden birlikte başvurması durumunda üç aya kadar uzatılabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Arabuluculuk Ücretli Midir? 

Arabuluculuk ücrete tabi bir faaliyettir. Ücret alt sınırı her yıl Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi ile belirlenmektedir. Belirlenmiş olan tarifenin üzerinde bir tutarda da bedel kararlaştırılabilmekte ise de alt sınırın daha da altında bir ücrete kararlaştırılamaz.

İcra Edilebilirlik Şerhi Nedir?

Tarafların arabuluculuk sonunda imzaladıkları anlaşma belgesinin icra edilebilir olduğuna ilişkin görevli ve yetkili mahkemeden şerh verilmesini talep edebilmektedirler. Ancak, anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi olmasa da geçerlidir.

İcra edilebilirlik şerhi, bu hususta mahkeme tarafından verilen bir karar gibi işlem görmektedir. 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu md.18/3 icra edilebilirlik şerhinin çekişmesiz yargı işi olduğunu ve incelemenin dosya üzerinden yapılarak şerh koyulmasına karar verebileceğini ifade etmektedir.

Arabuluculuk Sonucu Varılan Anlaşma Etkisi Nedir?

Arabuluculuk faaliyeti sonunda ortaya çıkan çözüm esnektir bununla beraber anlaşmanın değeri de esnekliğe sahiptir. Taraflar çözümü metne de dökebilirler yazısız halde de kullanabilmektedirler. Ancak ileride bir sorun yaşamamak maksadıyla çözümü metne dökmeleri daha faydalıdır. Buna anlaşma belgesi denmektedir.

Taraflar, çözüm yöntemini gizli tutabilmektedirler. 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıkları Arabuluculuk Kanunu md.18/5’te taraflar arabuluculuk sonucunda uyuşmazlıklarının çözümünde bir anlaşmaya vardıkları halde anlaştıkları husus üzerinde artık dava açamayacakları belirtilmiştir.

Çözüm yöntemi adi yazılı şekilde ya da noter huzurunda resmi şekle bağlayabilmesi de mümkün kılınmıştır. Anlaşma sonucu oluşturulan belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanacaktır.

Arabuluculukta Söylediğim Sözler vs. Aleyhimde Kullanılabilir mi?

Arabuluculuk faaliyetinde esas olan gizliliktir bu sebeple arabuluculuk faaliyetinde sunulan bilgi ve belgeler gizli tutulmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğe aykırı davranan kişi sebebiyle diğer kişinin menfaati zedelenirse şikâyet edebilir.

Taraflar ve arabulucu ve bu faaliyete katılan diğer kişiler bu süreçte edinmiş oldukları bilgi ve belgeleri dava ve tahkim yargılamalarında kullanamazlar.

TUĞÇE REYHANLI
BURAK TEMİZER HUKUK BÜROSU