Başıboş Sokak Köpekleri Yasası | Sokak Köpekleri Uyutulacak mı?

Başıboş sokak köpekleri yasası ile sokak köpekleri uyutulacak mı? 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılan değişiklikler neler? Sokak köpeklerine ne yapılacak? İçeriğimizde tüm bu soruların cevapları ve daha fazlasından bahsedeceğiz.

Başıboş Sokak Köpekleri Yasası Kabul Edildi Mi?

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 30 Temmuz 2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından onaylanmış ve 2 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun değişikliği ile birlikte sahipli hayvan ile sahipsiz hayvan arasında ayrım yapılmıştır. Kanun değişikliğinin ardından, başta hayvanseverler ve politikacılar olmak üzere kamuoyunun tepkisiyle karşı karşıya kalınmıştır. Yasa meclis komisyonunda ve meclis genel kurulunda tartışılırken ve meclisin onayından geçip yasallaşmasından itibaren yasanın geri çekilmesi için birçok dernek tarafından yasanın geri çekilmesi için kampanyalar başlatılmıştır. Bu yazımızda, kanun değişikliğinin kapsamını, kamuoyu tarafından yanlış ya da eksik bilinen hususları ‘’hukuki perspektifte’’ ve kanunun değişiklik öncesindeki haliyle yapılan değişikliği kıyaslayarak ele alacağız.

---

Genel Hukuki Bilgiler ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Genel Hukuki Bilgiler alanındaki diğer konular hakkında da bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.

Hayvanları Koruma Kanunu Nedir?

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, 1 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun amacı, hayvan haklarını güvence altına alıp hayvanlara keyfi olarak zarar verilmesini (öldürme, işkence etme vs.) önlemektir. 30 Temmuz 2024 tarihinde yapılan değişiklikten önce, sahipli ve sahipsiz hayvan ayrımı yoktu. Hayvanlara sahipli ya da sahipsiz fark etmeksizin ‘’eşit’’ muamele uygulanıyordu.

Yazımızda kanunun eski halini ve kanunda yapılan değişiklikleri incelemeden önce, sahipli hayvan, sahipsiz hayvan ayrımını açıklamak, çok büyük bir öneme sahiptir.

• Sahipli Hayvan: Bir kişi, kurum ya da kuruluş tarafından bakımı, aşıları, sağlık kontrolleri periyodik olarak yapılacak şekilde sahiplenilen ve Tarım ve Orman Bakanlığı’nın veri tabanına kaydedilen ev hayvanlarıdır.
• Sahipsiz Hayvan: Sahipli hayvan tanımına girmeyen evcil hayvanlardır.

Kanun Değişikliği Öncesinde Hayvanları Koruma Kanununun Değerlendirilmesi/ Kanunda Değişiklik Yapılmasının Amacı

30 Temmuz 2024 tarihinde yapılan değişiklikten önce, sahipsiz hayvanların sokaktan toplanıp barınaklara yerleştirilmesi gibi bir uygulama yaygın değildi. Kanunun eski haline göre belediyeler; sahipsiz hayvanların bakımını, aşılamasını, kısırlaştırılmasını üstlenip, bu işlemler tamamlandığında aldığı yere bırakmakla sorumluydu. Aşıları ve kısırlaştırılma işlemi yapılmış ve sokağa bırakılmış sahipsiz hayvanlar, özellikle de başıboş sokak köpekleri, birçok insanın kuduz olmasına, vücutlarının uzuvlarının kopmasına, hatta ölmesine sebep olmuştur. Bu sebeplerden ötürü 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, insanların korunması açısından yetersiz kalmış ve kanun değişikliği ihtiyacı hissedilmiştir. Yeni kanuna göre sokak hayvanları, belediyelere ait barınaklara yerleştirilecek ve sahiplendirilene kadar, sahiplendirilmezse de ölene kadar belediyenin barınaklarında bakılacaktır.

30 Temmuz 2024 Tarihinde Yapılan Değişiklik Sonrası Hayvanları Koruma Kanunu

Yeni kanun değişikliğiyle beraber, yukarıda tanımları yapıldığı üzere sahipli ve sahipsiz hayvan olmak üzere iki ayrım yapılmış, sahipli olan hayvanlar ‘’sahibi tarafından bakımları, aşıları yapılmak üzere korunma altına almış ve Tarım ve Orman Bakanlığı’nın veri tabanına kaydedilmiş’’ olanlar, sahipsiz olanlar ise bu tanımın dışında kalan tüm ‘’evcil’’ hayvanlardır.

Yeni kanun değişikliği, sanıldığı gibi başıboş sokak hayvanlarının itlafını yani ötenazisini ya da uyutulmasını düzenlemez. Aksine, sahipsiz hayvanları Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talimatı konusunda yerel yönetimlerin yani belediyelerin himayesi altında olması ve sahiplendirilmesi gerektiğini düzenler. Bu konu hakkında daha detaylı inceleme, ‘’Sokak Köpekleri Uyutulacak Mı?’’ başlığında yapılacaktır.

Hayvanları Koruma Kanunu Amacı

Kanun, ‘’hayvanların rahatça yaşatılmasını ve hayvanlara karşı iyi muamelede bulunulmasını sağlamak, hayvanların acı ya da ıstırap çekmelerini önlemek ve hayvanları en iyi şekilde dış etmenlerden korumayı ilke edinmiştir.’’ Bu amacı gerçekleştirirken insan sağlığını ve vücut bütünlüğünü ve hayvan sağlığını gözetir.

Hayvanları Koruma Kanunu’nda Yer Alan Temel İlkeler

Yapılan değişiklikle birlikte 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda yer alan temel ilkeler şunlardır:

• Hayvanların tümü doğumlarından itibaren eşittir ve yaşama haklarına sahiplerdir.
• Bütün hayvanların korunması, gözetilmesi, bakımı ve kötü muameleden uzak kalmaları için gereken önlemler alınmalıdır.
• Hiçbir maddi çıkar gözetmeksizin, insani amaçlarla ‘’sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanları sahiplendirmek isteyen kişilerin teşviki esastır.’’ (Bu maddede görüldüğü üzere kanun, sahipsiz hayvanların uyutulmasını değil sahiplendirilmesini ilke edinmiştir.)
• Nesli tükenme tehlikesi altında bulunan hayvan türlerinin ve habitatlarının korunması esastır.
• Vahşi hayvanların yaşama ortamlarından alıkonulmaması, doğada serbestçe yaşamaları esastır.
• Hayvanların korunmasında ve rahat yaşamalarında insanlarla diğer hayvanların hijyen, sağlık ve güvenlikleri de dikkate alınmalıdır.
• Hayvanların bakılma ve beslenme sürecinin kendine has koşullarda olması şarttır.
• Seyir esnasında içinde hayvan bulunduran taşıtlar, hayvanların türüne uyan şartlarda taşımalı ve hayvanların beslenmesini ve bakımını üstlenmelidir.
• Belediyeler, gönüllü kuruluşlarla ortak çalışarak sahipsiz hayvanların sahiplendirilinceye kadar bakılmaları için HAYVAN BARINAKLARI KURARAK hayvanların bakımlarını, tedavilerini sağlamak ve hayvanları rehabilite etmek zorundadır. Ayrıca belediyeler, karar organının vereceği karar çerçevesinde hayvanlar için hastane kurabilir. (Bu ilkede de görüldüğü üzere kanun, hayvanların sahiplendirilmesi amaçlanmıştır.)
• Kontrolsüz üremenin önüne geçilmesi amacıyla kedi ve köpek sahiplerinin hayvanlarını kısırlaştırması esastır. Kedi ve köpek sahipleri, dijital kimlik yöntemiyle sahiplendikleri kedi ve köpekleri kayıt altına almalıdırlar.

Hayvanları Koruma Kanunu’nun İçeriği, Başıboş Sokak Köpeklerine Ne Olacak?

Hayvanların Sahiplendirilmesi ve Bakımı

Bir hayvanın sahipliğini üstlenen kişi, hayvanı barındırmak ve beslemek amacıyla insan, hayvan ve çevre sağlığı açısından gerekli tüm önlemleri almalıdır. Bu maddedeki amaç, sahiplenmiş hayvanın beslenmesini ve barınmasını sağlamak ve ayrıca sahipli hayvana karşı sahipsiz hayvanları ve insanları korumaktır. Burada sorumluluk hayvan bulundurana aittir. Sahipli hayvan, eğer insan ya da çevre sağlığına zarar verirse Türk Borçlar Kanunu (TBK) çerçevesinde hayvanın sahibinin sorumluluğu doğacaktır ve hayvanın yarattığı maddi ve manevi zararları TBK’nin 67 maddesi gereğince karşılayacaktır.

Evcil hayvan satan dükkanlar (örneğin; petshoplar) ticaretini yapmış oldukları hayvanların bakımı ve korunması ile alakalı belediyelerce düzenlenen eğitim programlarını başarıyla tamamlayarak sertifika almak zorundadırlar.

Ticari amaç güdülmeden bakılan ev hayvanlarının sahiplerinin borca girmesi ve haklarında haciz işlemi uygulandığı takdirde, sahiplendikleri ev hayvanları haczedilemezler.

Sahipsiz ve Güçten Düşmüş Hayvanların Korunması

Sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanların yasada öngörülen durumlar haricinde öldürülmeleri yasaklanmıştır. Yasada ön görülen durumlar Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Buna göre:

• Sahipsiz sokak köpeğinin acı çektiren bir hastalığın mevcut olması
• Sahipsiz sokak köpeğinin iyileşmesinin imkansız olduğu bir hastalığının bulunması
• Sahipsiz sokak köpeğinin bulaşıcı hastalık taşıması
• Sahipsiz sokak köpeğinin, insan, hayvan ya da çevre sağlığına zarar verecek davranışlarının kontrol edilememesi ve tehlike yaratacak olması halinde sokak köpeğine ötanazi uygulanabilir.

Ötanazi işlemine veteriner tarafından karar verilir ve ötanazi işlemi veteriner tarafından uygulanır.

Güçten düşmüş hayvanlar ticari amaçlara konu olamaz ya da gösteri (sirk vs.) amaçlı çalıştırılamaz.

Sahipsiz halde ya da güçten düşmüş olan hayvanlar, mümkün olduğunca kısa sürede belediyelerin kurduğu hayvan bakımevlerine götürülmelidir (Bu madde ile, sokakta bulunan sahipsiz ya da güçten düşmüş evcil hayvanların hayvan bakımevlerinde bakılması ve ıslah etmesi amaçlanmıştır). 30 Temmuz 2024 tarihinde yapılan değişikliğe göre SAHİPSİZ YA DA GÜÇTEN DÜŞMÜŞ HAYVAN, SAHİPLENİLİNCEYE (SAHİPLENMEZSE ÖLÜNCEYE KADAR) BARINAKLARDA BULUNDURULUR.

Hayvanlara Yapılacak Olan Tıbbi Müdahaleler

Hayvanlara tıbbi müdahaleler yalnızca veterinerler tarafından yapılabilir. Kontrolsüz üremenin önüne geçilmesi amacıyla hayvanlara, acısız şekilde kısırlaştırma uygulanır.

Hayvan türünün neslini yok edecek her türlü müdahale yasaklanmıştır. Hayvanlar hayatta olduğu sürece tıbbi bir amaç dışında organ ya da dokularının tümü veya bir kısmı çıkartılıp alınamaz ya da tahrip edilemez.

Bir hayvana tıbbi amaçlara hizmet etmeyen hormon, ilaç ya da doping vermek, hayvanların doğasını yapay yöntemlerle değiştirmek yasaktır.

Hayvanlara bilime hizmet etmeyen amaçlar doğrultusunda deney yapmak yasaktır. Başka bir seçenek yoksa hayvanlar tıbbi ve bilimsel deneylerde denek olarak kullanılabilir. Tıbbi ve bilimsel deneylerde denek olarak kullanılacak hayvanların beslenmesi ve barınması sağlanmalıdır. Hayvanlara uygulanacak olan tıbbi deneylere, bölgelerinde varlığını sürdüren etik kurulların denetimi çerçevesinde izin verilir.

Hayvanların Ticareti

Hayvanların ticareti de kanun koyucu tarafından birtakım şartlara bağlanmıştır. Buna göre;

• Hayvanlar satılırken satıcı; hayvanın sağlıklı ve hayvanın barındığı yerin temiz olmasına özen göstermek zorundadır.
• Evcil hayvan ticaretinde bulunanlar, hayvanların sağlığını muhafaza etmek amacıyla gereken tedbirleri almak zorundadır.
• Hayvanların ticari amaçla dizi, film ya da reklam çekimlerinde kullanılması için izin alınmalıdır. Bu izin, bakanlığın çıkarmış olduğu yönetmeliğe göre alınır. Dizi, film ya da reklam çekimlerinde yer alan hayvanlar acı çektikleri işlerde kullanılamaz.
• Deney amacıyla kullanılan hayvanların ihracatı ve ithalatı Bakanlığın iznine bağlıdır.
• Sağlıklı olmayan hayvanların ticareti kesinlikle yasaktır.

---

Hayvanlara Karşı İşlenen Suçlar konusu hakkında da bilgi almak isterseniz, içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

---

Hayvanların Eğitimi

Hayvanlar eğitilirken, doğal kapasitesine uygun olarak eğitilmelidir. Hayvanı kapasitesini aşan eğitime tabi tutmak yasaktır. Hayvanların eğitimi sürecinde, söz konusu hayvanın yaralanmasına, acı çekmesine ya da kötü alışkanlık edinmesine müsaade edilmez.

Ayrıca hayvanların kendi aralarında dövüştürülmeleri de yasaklanmıştır. Örneğin; horoz dövüştürmek yasaktır. Şiddet içermeyen folklorik amaçta hayvan kullanımı il hayvanları koruma kurulundan izin alarak yapılabilir.

Hayvanların Kesimi ve Ötanazisi (Uyutulması)

Hayvan hakları savunucuları tarafından Hayvanları Koruma Kanunu’nda yapılan değişikliklere en sert tepki, hayvanların ötanazisine yani hayvanların uyutulmasına verilmiştir. Bu yazı, yukarıda da bahsedildiği üzere Hayvanları Koruma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi detaylıca ele alınıp, kamuoyunda eksik ya da yanlış anlaşılan hususlar, doğrularıyla birlikte açıklanmayı amaçlamaktadır. Bu başlığın altında da 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nda yer verilen hayvanların kesimi ve ötanazi (uyutma) işleminin kanuni boyutunu detaylıca inceleyeceğiz.

1.    Hayvanların Kesimi

Öncelikle hayvanların kesimi, hayvan kesimine ehliyeti olan (örneğin kasaplar) kişilerce yapılmalıdır. Bunun dışında hayvan kesimi işleminde dini kurallara, hijyen kurallarına uyulmalı ve hayvana en az acıyı verecek şekilde kesim işlemi yapılmalıdır. Dini amaçlı hayvan kesiminde hayvanın kesim yeri, hayvanın kim tarafından kesileceği ve diğer hususlar Diyanet İşleri Başkanlığının bağlı olduğu Bakanlık tarafından belirlenir.

2.     Hayvanların Ötanazisi, Sokak Köpekleri Uyutulacak mı?

Sahipsiz halde sokakta bulunan ‘’ev’’ hayvanları, belediyelerin kurmuş olduğu bakımevlerine alınacak ve belediye tarafından sahiplendirilme kampanyası yapılacaktır. Bakımevlerine alınan sahipsiz hayvanlar, sahiplendirilinceye kadar bakımevlerinde tutulacaktır. Yani kamuoyu tarafından sürekli tekrar edilen, sokaktaki tüm başıboş sokak köpeklerinin öldürüleceği iddiası doğru değildir.

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun 13.maddesine göre ‘’ Bakımevine nakledilen ve insan ya da başka bir hayvanın hayatını tehlikeye atacak olumsuz davranışlara sahip ya da bulaşıcı bir hastalık taşıyan köpeklere 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 9.maddesinin 3.fıkrasındaki hükümler uygulanır. Yani;

• Sahipsiz sokak köpeğine acı çektiren bir hastalığın mevcut olması
• Sahipsiz sokak köpeğinin iyileşmesinin imkansız olduğu bir hastalığının bulunması
• Sahipsiz sokak köpeğinin bulaşıcı hastalık taşıması
• Sahipsiz sokak köpeğinin, insan, hayvan ya da çevre sağlığına zarar verecek davranışlarının kontrol edilememesi ve tehlike yaratacak olması halinde sokak köpeklerine ötenazi uygulanabilir.

5199 sayılı kanunun 13.maddesinde görüldüğü gibi ötanazi işlemi yalnızca köpeklere yapılacaktır. Kedi gibi diğer evcil hayvanlara ötanazi işlemi uygulanmayacaktır.

Yukarıda sayılan sebeplerin haricinde kanuni istisnalar ve bilimsel deneyler dışında, gıda amaçlı olmayan gebelik ve süt dönemindeki hayvanlar da öldürülemez.

---

Hayvan Öldürmenin Cezası konusu hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz, sizin için hazırladığımız içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

---

Hayvanlara Karşı Yasaklanan Davranışlar

Hayvanlara karşı yasaklanan davranışlar 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nun 14.maddesinde açıkça sıralanmıştır. Buna göre;

• Hayvanlara bilerek kötü muamelede bulunmak, aç ve susuz bırakmak, çok soğuk ya da çok sıcak ortamda bulundurmak, hayvanların bakımı konusunda ihmalkar davranmak, hayvana fiziksel ve psikolojik şiddet uygulamak
• Hayvanın gücünün yetmediği bariz olan işe zorlamak
• Hayvan bakımı hususunda eğitime tabi tutulmamış kişilerce evcil hayvan satışı yapmak
• 16 yaşından küçüklere ev hayvanı satmak
• Öldüğü kesin olmayan hayvanlar üzerinde tedavi amacı taşımayan müdahalelerde bulunmak
• Kesim hayvanları ya da ticari amaca konu olan hayvanlar dışındaki hayvanları et ihtiyacı amacıyla kesmek ya da öldürmek ve piyasaya sürmek (örneğin; at ya da eşek gibi binek hayvanlarını kesmek)
• Kesim amacıyla yetiştirilmiş hayvanlar dışındaki hayvanları ödül, ikramiye veya prim olarak dağıtmak
• Kanuni ve tıbbi sebepler dışında hayvanlara ya da gebe hayvanın yavrularına, havyar üretimi dışında yumurtalarına zarar verecek müdahalelerde bulunmak
• Hasta ya da gebelik sürecinin 2/3’sini tamamlamış gebe ya da yeni doğurmuş hayvanı çalıştırmak, uygunsuz koşullarda barındırmak
• Hayvanlara herhangi bir cinsel davranışta bulunmak
• Gerekli olmadıkça hayvana zorla yem yedirmek, tütün ve alkol içeren ve uyuşturucu gibi bağımlılık yapıcı maddeler vermek
• Bakanlık tarafından yasaklanmış hayvanları sahiplenmek, ticaretini yapmak
• Hayvanlara işkence yapmak
• Ev hayvanını terk etmek
• Sahipsiz hayvanları belediyelerin kurmuş olduğu bakımevleri dışında bir yere terk etmek

Kanuna Uyulup Uyulmadığı Konusunda Denetim

Kanuna uyulup uyulmadığı, Bakanlık tarafından denetlenir. Belediyeler, sahipsiz hayvanları kayıt altına almakla yükümlüdür.

Hayvanlar İçin Bakımevleri, Hastaneler ve Ameliyathanelerin Kurulması

Bakımevleri, hastaneler ve ameliyathanelerin kurulması, bakımevlerindeki hayvanların sahiplendirilmesi hususlarında sorumluluk ilk olarak belediyelere aittir. Tarım ve Orman Bakanlığı, bu hususlarda belediyelere maddi destek sağlar.

1.    Diğer Hükümler

Eğitici Yayınlar

Radyo ve televizyon programlarında hayvanların korunması ve refahı amacıyla Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) denetimi çerçevesinde yayınlar yapılmalıdır.

Trafik Kazaları

Yolda herhangi bir hayvana çarpan ve ona zarar veren şoför, hayvanı en yakın tedavi merkezine götürmek ya da götürülmesini sağlamakla yükümlüdür.

Hayvanat Bahçeleri ve Doğal Yaşam Parkları

Hayvanat bahçesi ya da doğal yaşam parkı sahileri ve yerel yönetimler, hayvanları doğal yaşam ortamına en uygun şekilde o ortamlarda bulundurmak zorundadırlar.

Hayvanların Koruma Altına Alınması

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’na uymayan kişilerin hayvan bulundurması yasaklanır ve elindeki hayvan ya da hayvanlara el konulur. El konulan hayvanlar, sahiplendirilinceye kadar hayvan bakımevlerinde bakılır.

2.    Cezai Hükümler

İdari Para Cezaları:

5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’na uymayan ve aykırı davrananlara idari para cezası uygulanır. İdari para cezaları aşağıdaki gibidir:

• Evcil hayvan sahipleri, hayvanlarını kimliklendirmezse hayvan başına 1200 TL idari para cezası verilir
• Hayvan sahiplenip, hayvanın sağlığı ve hayvanın bir insana, başka bir hayvana ya da çevreye vereceği zararı önleyemeyen kişiye hayvan başına 1000 TL idari para cezası verilir. Ayrıca hayvanın doğurduğu zararı, TBK hükümlerince gidermekle yükümlüdür.
• Ev hayvanı satan işletmelerin (petshopların), ticari faaliyetlerini ruhsatsız yürütmeleri durumunda işletme sahiplerine 5000 TL idari para cezası verilir.
• Veteriner hariç hayvanlara cerrahi ve tıbbi müdahale yapan kişilere hayvan başına 1000 TL idari para cezası verilir.
• Bir hayvan türünün neslini yok edecek davranışlarda bulunan kişilere hayvan başına 35000 TL idari para cezası verilir
• Ev hayvanının dış görünüşünü değiştirme kastıyla ya da gereksiz yere kuyruk ve kulağının kesilmesi, ses tellerinin alınması gibi fiziksel durumlarda eğer bu işlemler tıbbi müdahale değilse bu işlemlerden herhangi birini uygulayan kişiye 4500 TL idari para cezası verilir.
• Ev hayvanına, tıbbi amaçlar dışında hormon, doping gibi yasaklı maddeler entegre eden ve hayvanın fiziksel özelliklerini yapay şekilde değiştiren kişiye 4500 TL idari para cezası verilir.
• Hayvanları bilimsel olmayan deneylerde kullanan kişilere 4500 TL idari para cezası verilir
• Hayvanların satımı esnasında hayvanlara temiz yer tesis etmeyen ve hayvanların sağlığını ciddiye almayan kişiye 500 TL idari para cezası verilir
• Ev hayvanı satış yerlerinde (petshoplarda) kedi köpek bulundurana hayvan başına 1500 TL idari para cezası verilir
• Ev hayvanlarının üretimi ve ticaretiyle uğraşan kişilerin hayvan sağlığını tehlikeye atacak şekilde ihmalkar davranmaları durumunda hayvan başına 500 TL idari para cezası verilir
• İzinsiz ve yönetmeliğe aykırı şekilde hayvanların ticari amaçla film, dizi, reklam gibi yerlerde oynatılması durumunda 5000 TL idari para cezası verilir
• Dizi, film ya da reklam çekimlerinde hayvanları acı ya da ıstırap içinde bırakan kişilere 3000 TL idari para cezası verilir
• Hayvanları doğal kapasitesinin dışında eğitip, gücünü aşacak olaylardan ötürü yaralanmasına, acı çekmesine ya da kötü alışkanlık edinmesine sebep olan kişilere 5500 TL idari para cezası verilir
• Hayvanların kesimindeki etik kurallara dikkat edilmeksizin hayvan kesimi yapan, hayvanı kesme esnasında hayvanın canını haddinden fazla acıtan, hayvanı ürküten kişilere hayvan başına 2100 TL idari para cezası verilir.
• Hayvan kesme ehliyeti bulunmayan fakat yasaya aykırı şekilde davranıp hayvan kesen kişilere hayvan başına 2100 TL idari para cezası uygulanır
• Kurban kesme işleminde dini hükümlere, temizlik şartlarına, etik kurallara uymayan veya kurban kesmeye ehliyeti olmayan kişiye hayvan başına 5250 TL idari para cezası uygulanır
• Hayvana yasal bir şekilde ötanazi uygulanmasının ardından hayvanın ölüsünü usulüne uygun olarak bertaraf etmeyen kişilere hayvan başına 2200 TL, işletmelere ise hayvan başına 5500 TL idari para cezası uygulanır
• Hayvanı kasıtlı olarak döven, aç ya da susuz bırakan, aşırı soğuğa ya da aşırı sıcağa bırakan, bakımlarını ihmal eden, hayvana fiziksel veya psikolojik acı çektiren, hayvanın gücünü aşan fiillere zorlayan, öldüğü belli olmayan hayvanlar üzerinde tedavi amacı taşımayan müdahalede bulunan, kesim amacıyla yetiştirilmiş hayvanlar dışındaki hayvanlar için ödül, ikramiye vs. dağıtan, kanuni veya tıbbi sebepler hariç hayvanlara ya da gebe hayvanın karnındaki yavrularına havyar üretimi dışında yumurtalarına zarar verecek müdahalede bulunan, hasta ya da gebeliğinin 2/3’sini doldurmuş veya yeni ana olmuş hayvanı çalıştırmak ya da uygun olmayan şartlarda barındıran, sağlık nedenleri haricinde hayvana zorla yem yediren, alkol, içki, sigara gibi bağımlılık yapan maddeleri tükettiren kişilere hayvan başına 5500 TL idari para cezası uygulanır (bu cezanın uygulanması için sayılan eylemlerden herhangi birinin varlığı yeterlidir)
• Ticarete konu yabani hayvanlar haricindeki hayvanları et ihtiyacı amacıyla kesen, öldüren veya piyasaya süren, Bakanlıkça belirlenen ırkı ya da türü tehlikeli olan hayvanları üretmek, sahiplenmek, piyasaya sürmek vb. faaliyetlerde bulunan kişilere hayvan başına 10000 TL idari para cezası uygulanır
• Ev hayvanlarını 16 yaşından küçüklere satan kişiye 2000 TL idari para cezası verilir
• Ev hayvanını terk eden kişiye 60000 TL idari para cezası uygulanır
• Hayvanları, belediyelerin belirlediği bakımevleri dışında bir yere terk eden ya da bakımevlerinde bulundurulan köpekleri bakımevleri harici bir yere bırakan kişilere hayvan başına 50000 TL idari para cezası uygulanır
• Hayvan sahiplendirme ya da hayvan haklarının tesis edilmesini amaçlayan propaganda yayınlarının RTÜK’ün yönetmeliğine aykırı olması durumunda her ay için 21000 TL idari para cezası uygulanır
• Bir hayvana çarpıp zarar veren sürücü, hayvanı en yakın veterinerlik kliniğine götürüp ya da götürülmesini sağlamazsa hayvan başına 1500 TL idari para cezası verilir
• Hayvanat bahçesi sahiplerine, hayvanların yaşam koşullarını dikkate almazsa hayvan başına 2500 TL idari para cezası uygulanır

Bu kabahatler; veteriner, sağlık teknisyeni, hayvan hakları dernekleri üyeleri, hayvan hakları vakıfları üyeleri veya hayvanlara bakmakla yükümlü olan kişiler tarafından işlenirse ceza iki kat artırılarak verilir.

Adli Cezalar

• Türü yok olma tehlikesi altında bulunan bir hayvanı öldüren kişiye 1 ila 5 yıl arası hapis cezası verilir
• Herhangi bir hayvanın neslini yok eden kişiye 5 ila 10 yıl arası hapis cezası verilir
• Bir ev hayvanını ya da evcil hayvanını sebepsiz yere öldüren kişilere 6 ay ila 4 yıl arası hapis cezası verilir
• Hayvanlara yönelik cinsel davranışta bulunan kişilere 6 ay ila 3 yıl arası hapis cezası ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası uygulanır
• Evcil hayvana eziyet eden kişilere 6 ay ila 3 yıl arası hapis cezası verilir
• Hayvanları birbirleriyle dövüştüren kişilere 3 ay ila 2 yıl arası hapis cezası ya da adli para cezası verilir. Bu suç birden fazla hayvana karşı işlenirse ceza yarı oranda artırılır

Bu suçlar; veteriner, sağlık teknisyeni, hayvan hakları dernekleri üyeleri, hayvan hakları vakıfları üyeleri veya hayvanlara bakmakla yükümlü olan kişiler tarafından işlenirse verilecek ceza yarı oranda artırılır

Hayvanların Korunmasında, Barındırılmasında Ve Sahiplendirilmesinde Yerel Yönetimlerin (Belediyelerin) Sorumluluğu

Tüm büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu 25.000’i aşan belediyeler sahipsiz ya da güçten düşmüş hayvanlara sahiplendirme süreci boyunca bakabileceği bakımevleri kurmalıdır. Eğer belediyenin nüfusu 25.000’i aşmıyorsa, hayvan bakımevleri kurma zorunluluğu yoktur. Belediyenin sınırları içerisinde bulunan sahipsiz hayvanların, en yakın hayvan barınağına götürülmesi gerekir. Bakımevlerinde bakımı üstlenilen hayvanlar, Bakanlığın veri tabanına kaydedilir. Rehabilite edilen köpekler SAHİPLENDİRİLENE KADAR BAKIMEVLERİNDE BAKILIR

Bu işlemler için gerekli kaynağı ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile ayrılan kaynağı bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak ve sahiplendirilinceye kadar bakmak için çaba sarf etmeyen belediye başkanı ya da belediye yetkililerine 6 ay ila 2 yıl arasında hapis cezası verilir.

Sonuç

30 Temmuz 2024 tarihinde kabul edilen ve 2 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanıp yürürlüğe giren 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun; kısaca insanı, diğer hayvanları ve çevreyi sahipsiz ve tehlikeli hayvandan, hayvanları da hayvanlara karşı usulsüz ve etik dışı davranışlarla muamele yapan insanlardan korumaktadır ve caydırıcı cezalar öngörmektedir. Başıboş sokak köpeklerinin uyutulması bir başka deyişle öldürülmesi şeklinde bilinen yasal düzenleme çokça kişi tarafından endişe ile araştırılmaktadır.

Kamuoyunda sıkça yer verilen, ‘’tüm sokak hayvanlarının öldürüleceği’’ hususuna kanunda bu şekilde açık bir hükme yer verilmemiştir. Zira tüm sokak hayvanlarının uyutulması mantık çerçevesinde pek mümkün değildir. Kanuna göre, yalnızca başıboş sokak köpekleri kanuni istisnaların varlığı halinde (kanuni istisnalar aşağıda sayılmıştır), rehabilite edilecek ve sahiplendirilinceye kadar bakımları üstlenilecektir. Köpekler dışındaki ev hayvanı kategorisine giren sahipsiz hayvana ötanazi uygulanmayacaktır. Zaten uygulanması pek de mümkün değildir. Bu hususta kanunun 13.maddesi son derece açıktır:

Bakımevine nakledilen ve insan ya da başka bir hayvanın hayatını tehlikeye atacak olumsuz davranışlara sahip ya da bulaşıcı bir hastalık taşıyan köpeklere 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 9.maddesinin 3.fıkrasındaki hükümler uygulanır. Yani;

• Sahipsiz sokak hayvanına acı çektiren kalıcı bir hastalığın vuku bulması
• Sahipsiz sokak hayvanının iyileşmesinin imkansız olduğu bir hastalığının bulunması
• Sahipsiz sokak hayvanının bulaşıcı hastalık taşıması
• Sahipsiz sokak hayvanının, insan, hayvan ya da çevre sağlığına zarar verecek davranışlarının kontrol edilememesi ve tehlike yaratacak olması halinde sokak hayvanlarına ötenazi uygulanabilir.

Yukarıdaki özelliklerin hiçbirini bulundurmayan sokak köpekleri; belediyeler tarafından bakımevlerine alınacak, rehabilite edilip sahiplendirme çalışmaları yapılacak, sahiplenilene kadar da bakımevlerinde bakılacak. Dolayısıyla sağlıklı durumda olan, herhangi bir insana, başka bir hayvan ya da çevreye herhangi bir zararı bulunmayan köpeğe ötanazi (uyutma) işlemi uygulanmayacak.

Yeni kanun değişikliğinde, sahipsiz hayvanların uyutulma yetkisi veterinerlere bırakılmıştır. Sahipsiz hayvanın uyutulmasının gerekli olup olmadığı veterinerlerin vicdanına kalmıştır. Veterinerin bu görevini art niyetli kullanıp, sağlıklı bir hayvana ötanazi uygulaması durumunda veterinere daha ağır yaptırımlar uygulanacaktır.

Kanun, sokaktaki köpek popülasyonunun kontrol edilmesi amacıyla çok ciddi idari ve adli cezalar öngörmüştür. Bakımını üstlendiği evcil hayvanı sokağa bırakan kişi, 60.000 TL’lik para cezasına çarptırılacaktır. Sokak köpeklerinin popülasyonunun kontrolü için herhangi bir girişimde bulunmayan veya bütçe ayırmayan belediye başkanı ve belediye yetkilerine 6 aydan iki yıla kadar hapis cezası verilecektir.

Bu kanunun yürürlüğe girmesinin ardından iyi niyetle uygulanmasını, mümkün olduğunca az sayıda sokak köpeğine zarar verilmesini ve insanların sokak köpekleri nedeniyle ölmesinin, sakatlanmasının ya da hastalanmasının önüne geçeceğini umuyoruz.

MEHMET KIŞLIK