Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu ve Cezası

Karşılıksız çek düzenleme suçu ile ilgili düzenlemeler, genel anlamda Çek Kanunu’nda yer almaktadır. Çek, kıymetli evrak niteliğine sahip olmakla birlikte kambiyo senetlerinin bir türüdür. Çekte; keşideci yani düzenleyen, muhatap yani banka ve lehtar arasındaki üçlü havale ilişkisi söz konusu olup bir alacak hakkını içermektedir. Söz konusu muhatabın mutlaka banka olması gerekmektedir. Muhatabın banka dışında bir kişi olması halinde düzenlenen senet, çek olarak sayılmayacaktır. Türk Ticaret Kanunu’nun 780. Ve 823. Maddeleri arasında çek başlığı yer almaktadır ve bu maddeler arasında düzenlemede yer bulmaktadır.

Karşılıksız çek, kanuni ibraz süresi kapsamında muhatap bankaya ibraz edilmesine rağmen karşılıksız olduğundan ötürü veya yeterli karşılığı olmadığından ötürü ödenmeyen çek türüdür.

Genel anlamda çek ile ilgili düzenlemeler 5941 sayılı Çek Kanunu içerisinde yer almakta olup karşılıksız çek keşide etmenin cezai yaptırımı ise yine aynı kanunun 5. Maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Yaptırıma tabi tutabilmek için söz konusu çekin kanundaki şekil şartlarının da sağlanması gerekmektedir

Karşılıksız çek keşide etmek suçu kapsamında korunan hukuki değer; ekonomik anlamda, kamu nezdinde güvenilir bir ödeme aracı olarak sağlanması ve de çek hamilinin yani suçun mağdurunun malvarlığı haklarıdır.

Huzurdaki yazımızda, çekin ve karşılıksız çekin tanımı, karşılıksız çek düzenleme suçunun cezası, şartları, unsurları, suça ilişkin yargıtay kararları hakkındaki hususlara hukuken değinecek ve inceleyeceğiz. Keyifli okumalar dileriz.

Çek Nedir?

Çek, kıymetli evrak niteliğine sahip olan, kambiyo senetlerinin bir türüdür. Türk Ticaret Kanunu’nun 780. Ve 823. Maddeleri arasında çek başlığı yer almaktadır.  Çekte; keşideci, muhatap ve lehtar arasındaki üçlü havale ilişkisi söz konusu olup bir alacak hakkını içermektedir. Çek bir ödeme aracıdır.

Karşılıksız Çek Nedir?

Karşılıksız çek, kanuni ibraz süresi kapsamında muhatap bankaya ibraz edilmesine rağmen karşılıksız olduğundan ötürü veya yeterli karşılığı olmadığından ötürü ödenmeyen çek türüdür.

---

Ceza Hukuku ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Ceza Hukuku alanındaki diğer konularda bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.

---

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Cezası

Karşılıksız çek keşide etmek suçu kapsamında korunan hukuki değerin çek hamilinin yani suçun mağdurunun malvarlığı hakları olduğundan bahsetmiştik. Çek hamilinden anlaşılması gereken ise çeki elinde bulunduran kişidir.

Karşılıksız çek, kanuni ibraz süresi kapsamında muhatap bankaya ibraz edilmesine rağmen adından da anlaşılacağı üzere karşılıksız olması gerekçesiyle ödenmeyen çek türüdür.

Bahse konu bu karşılıksız çek ile işlem yapılmasını sağlayan kişi suçun failidir ve bu çekin muhatap bankaya ulaştığı andan itibaren söz konusu suç oluşmuştur. Bankaya karşı işlem yapılmasını sağlayan kişi hakkında çek hamilinin de şikayetine bağlı olarak 1500 güne kadar adli para cezası uygulanacaktır.

Bu durum 5941 sayılı Çek Kanunu’nda şu şekilde hükmolunmaktadır:

• Çekin üzerinde yazılı olarak bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, çek hamilinin şikâyeti doğrultusunda, her bir çekle ilgili olarak, 1500 güne kadar adli para cezası uygulanacaktır.
• Yargılama sürecinde koruma tedbiri olarak resen mahkeme tarafınca çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir.
• Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır.
• Çek keşide etme suçundan dolayı açılan davalar icra mahkemesinde görülecektir. Bu davalar çekin tahsili amacıyla bankaya ibraz edildiği yer mahkemesinde veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer mahkemesinde ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.
• Çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması durumunda, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür.
• Kanun hükmü gereğince suça konu çekin hesap sahibi kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayı hukukî ve cezai anlamda sorumluluk ve yaptırımları çek hesabı sahibine ait olacaktır.

 

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Şartları Nelerdir?

Karşılıksız çek düzenlemek suçundan bahsedebilmek için

• Söz konusu çekin, kanuni ibraz süresi içerisinde muhatap bankaya ibraz edilmiş olması,
• Bahse konu ibrazın muhataba yetkili hamil tarafından çekin ödeme amaçlı sunulması,
• Çekin karşılığının kısmen veya tamamen bulunmaması,
• Çekin karşılığının mevcut olmadığının saptanması gerekmektedir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Yetkili Ve Görevli Mahkeme Hangisidir?

“Karşılıksız çek keşide etme” suçunda bir diğer adıyla “çekte karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme” suçunda görevli mahkeme, İcra Ceza Mahkemeleridir.

Suç kapsamında yetkili mahkemeler ise 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun 5. Maddesi kapsamında şöyle düzenlenmiştir. Bu davalar;

• Çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği yer mahkemesinde
• Çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer mahkemesinde
• Hesap sahibinin yerleşim yeri mahkemesinde
• Şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülebilmektedir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Faili Kimdir?

Karşılıksız çek düzenleme suçunun faili, kanun kapsamında da açıkça belirtildiği üzere “..kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi”dir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Şikayetten Vazgeçme

Karşılıksız çek düzenleme suçu şikayete bağlı bir suç tipidir. Çekin karşılıksız olduğunun tespit edilmesiyle birlikte 3 ay içerisinde ve herhalde 1 yıl içerisinde İcra Ceza Mahkemelerine karşı şikayet yoluna başvurulabilmektedir. Söz konusu süreler hak düşürücü sürelerdir. Bununla birlikte yargılama aşamasında şikayetten vazgeçmek mümkündür.

---

Şikayetten Vazgeçme konusu hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz, ilgili içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.

---

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri Uygulanabilir Mi?

Karşılıksız çek düzenleme suçu kapsamında etkin pişmanlık hükümleri uygulamak mümkündür. 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 6. Maddesinde bu hususa değinilmiştir.

Çek Kanunu MADDE 6 hükmünde; karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında,

• Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine,
• Mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına, karar verileceği düzenlenmiştir.
• Şikâyetten vazgeçme hâli söz konusu olduğunda ise 6. maddenin birinci fıkra hükmü uygulanacağı düzenlenmiştir.
• Kişi, mahkûm olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilmekte olup bununla birlikte mahkemenin vereceği karara itiraz edebileceği de kanun hükmü gereğince düzenlenmiştir.

---

Etkin Pişmanlık ile ilgili de detaylı bilgi almak için içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.

---

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Adli Para Cezası

Karşılıksız çek düzenleme suçunda öncelikli olarak uygulanacak yaptırım türü adli para cezasıdır. Bu suç kapsamında karşılıksız olduğu saptanan çeki düzenleyen kişi hakkında şikâyete bağlı olarak 1500 güne kadar adli para cezasına hükmolunmaktadır. Söz konusu adli para cezası ise suçun konusu olan çekin tahsil edilemeyen kısmından daha az olamaz. Adli para cezası Türk Ceza Kanunu’nun 52. Maddesi kapsamında:

Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

En az yüz ve en fazla beşyüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.

Kararda, adlî para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.

Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adlî para cezasının hapse çevrileceği şeklinde düzenlenmiştir.

 

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçuna İlişkin Yargıtay Kararları

• Yargıtay 11. HD., E. 2012/18320 K. 2013/1348 T. 22.1.2013

Yukarıda verilen temyize konu olay, taraflar arasında görülen davada … Asliye Ticaret Mahkemesi’nce verilen karar aleyhinde davacı vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmıştır bununla birlikte, dosya için düzenlenen rapor dinlenildikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup, incelenmesine ilişkindir.

Davacı vekili, müvekkilinin dava dışı …’nin müdürü iken ortaklar kurulu kararıyla müdürlükten azledilip yerine dava dışı …’un atandığını, davalı banka yetkililerinin … tarafından keşide edilen iki adet çekin karşılıksız çıkması üzerine savcılık tarafından yürütülen soruşturmaya istinaden şirket yetkilisi olarak savcılığa müvekkilinin adının bildirildiğini, müvekkilinin gıyabında yapılan yargılama sonucu karşılıksız çek keşide etmek suçundan mahkûmiyetine karar verildiğini, müvekkilinin bu çekler nedeniyle hakkında yakalama emri düzenlendiğini, adli para cezalarını ödemesi üzerine salıverildiğini, bu durumdan davalıların sorumlu olduklarını ileri sürerek 12.500,00 TL maddi ve 10.000,00 TL manevi tazminatın davalılardan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı banka vekili ve diğer davalılar, davanın reddini istemiş olup mahkemece, davanın kısmen kabulü ile 12.500,00 TL maddi ve 2.500,00 TL manevi tazminatın davalılardan tahsiline ilişkin verilen karar davalıların temyizi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesince bozulmuştur. Bunun üzerine bu kez davacı vekili karar düzeltme isteminde bulunmuştur. Bu nedenlerden dolayı, davacı vekilinin karar düzeltme isteğinin REDDİNE, oybirliğiyle karar verilmiştir.

• Yargıtay 4. HD., E. 2014/3649 K. 2014/6391 T. 16.4.2014

Yukarıda verilen temyize konu olay, haksız eylem nedenine dayalı manevi tazminat istemine ilişkindir. Mahkeme tarafından, talebin reddine karar verilmiş olup; hüküm, davacı tarafından temyiz edilmiştir.

Davacı taraf, kaybettiği nüfus cüzdanını bulan şahsın, kimliğini fotoğraf yapıştırmak suretiyle kullanarak şirket hissesi satın alıp, davalı bankaya başvurarak iki koçan çek defteri alarak bu çekleri keşide etmek suretiyle menfaat elde etmiş olup, bu sebeple işlemediği halde hakkında karşılıksız çek keşide etmek suçundan davalar açıldığını, bu davalar nedeniyle sürekli göz altına alındığını, ceza verilip kesinleşen kararlar nedeniyle yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunmak zorunda kaldığını, çevresine mahcup olduğunu belirterek kontrolsüz bir şekilde çek karnesi veren davalı bankadan manevi tazminat talep etmiştir.

Davalı ise, söz konusu davanın reddi gerektiğini savunmuş olmasıyla birlikte mahkeme tarafından, davalı bankanın noterden tasdikli evraka itibar ederek çek karnesi verdiği, davacının kimliğini kaybetmesi sonucu gelişen olaylar nedeniyle duyduğu elem ve ızdırap ile davalı bankanın eylemi arasında herhangi bir illiyet bağı olmadığını belirtilerek davanın reddine karar verilmiştir.

Mahkemece ileri sürülen sebepler ancak tazminatın miktarında indirim nedeni olarak sayılmaktadır. İşbu davada, davanın kısmen kabulü ile uygun bir miktar tazminata hükmedilmesi gerekirken, davanın tümden reddi doğru görülmemiş olup, bu nedenle kararın Yargıtay tarafından BOZULMASINA ilişkin karar verilmiştir.

• Yargıtay 19. HD., E. 2014/8652 K. 2014/11387 T. 17.6.2014

Yukarıda verilen temyize konu olay, taraflar arasındaki itirazın iptali davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde davacı vekilince temyiz edilmesine ilişkindir.

Davacı vekili, müvekkilinin davalı aleyhine çeke dayalı olarak icra takibi yaptığını, davalının takibe itiraz ettiğini belirterek itirazın iptaline ve tazminata karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Buna karşılık davalı vekili, çekte yer alan imzanın müvekkiline ait olmadığını belirterek davanın reddine tazminata karar verilmesini istemiş olup mahkeme tarafından, toplanan deliller kapsamında, karşılıksız çek keşide etmek suçundan yapılan ceza yargılamasında çekteki imzanın davalıya ait olmadığından bahisle beraat kararı verildiği, ve bu kararın kesinleştiği, davacının davasını ispat edemediği gerekçesiyle de söz konusu davanın reddine ve kötü niyet tazminatına karar verilmiştir, İşbu hüküm davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

Dosyadaki, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacı vekilinin yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün Yargıtay tarafından ONANMASINA ilişkin karar verilmiştir.

 

Sıkça Sorulan Sorular

Karşılıksız Çek Nedir?

Kanuni ibraz süresi kapsamında muhatap bankaya ibraz edilmesine rağmen karşılıksız olduğundan ötürü veya yeterli karşılığı olmadığından ötürü ödenmeyen çek türüdür.

Karşılıksız Çek Suçu İle Karşı Karşıya Kalanlar Yani Bu Suçun Mağdurları Ne Yapmalıdır?

Karşılıksız çek ile karşı karşıya kalınması halinde alanında uzman bir avukattan hukuki anlamda yardım almakta fayda vardır.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Yetkili ve Görevli Mahkeme Neresidir?

Görevli mahkeme, İcra Ceza Mahkemeleridir.

Yetkili mahkeme, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikâyetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür.

Çekte İbraz Süreleri Ne Kadardır?

• Bir çek şayet düzenlendiği yerde ödenecekse; 10 günde muhatap bankaya ibraz edilmesi gerekmektedir.

• Söz konusu çekin keşide yeri ile ödeme yeri farklı yerlerde ise, ibraz süresi 1 aydır.

• Çekin keşide yeri ile ödeme yerinin farklı kıtalardaki ülkelerde olması hali söz konusu ise, ibraz süresi 3 aydır.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Şikayet Süresi Ne Kadardır?

Çekin karşılıksız olduğunun tespit edilmesiyle birlikte 3 ay içerisinde ve herhalde 1 yıl içerisinde İcra Ceza Mahkemelerine karşı şikayet yoluna başvurulabilmektedir. Söz konusu süreler hak düşürücü sürelerdir.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Uygulanabilir Mi?

Çek Kanunu’nun 5. Maddesinin 10. Fıkrası gereğince “Birinci fıkrada tanımlanan suç nedeniyle, ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.”

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçuna İlişkin Hangi Cezalar Verilebilir?

İlk olarak adli para cezası verilebilmektedir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilebilmektedir. Bununla birlikte hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilen kişi elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür.

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu Zamanaşımına Tabi Midir?

Karşılıksız çek düzenleme suçuna karşı cezai yaptırım gereği adli para cezası uygulanmaktadır. Türk Ceza Kanunu 68. Maddesi gereğince 5 yıla kadar hapis ve adli para cezalarında zamanaşımı süresi 10 yıldır.

Sonuç

Bahsettiğimiz üzere bir kambiyo senetlerinin bir türü olan çek, sıkça karşılaştığımız ve yaygın kullanım alanına sahip olması ile birlikte kamu düzeninin ve güveninin sağlanması açısından da büyük önem arz etmektedir. İşbu makalemizde karşılıksız çek düzenleme suçundan detaylıca söz etmekteyiz.

Bahse konu karşılıksız çek ile karşı karşıya kalınması halinde alanında uzman bir avukattan hukuki anlamda yardım almakta fayda vardır. Ofisimiz uzun yıllardan beri ceza hukuku alanında yetkin bir bürodur.  Yazımızda bahsettiğimiz karşılıksız çek düzenleme suçu ile karşı karşıya kaldıysanız ofisimiz bir telefon uzağınızdadır.

YAREN KARINDAŞ