Ceza Davasında Hakimin Reddi Nedir? Reddi Hakim Talebi

Ceza davasında hakimin reddi ya da diğer adıyla reddi hakim, dava sürecinde hakimin tarafsız olacağından şüphe duyulduğu durumda tercih edilen bir hukuki hamle müessesesidir. Çünkü davalarda doğru kararın verilebilmesi için hakimin hem bağımsız hem de tarafsız olması gerekir. Hakimin bağımsız olması da tek başına yeterli olmayacaktır. Bu nedenle hakimin tarafsızlığı sağlayamaması, bir tarafa yönelik kararlar vermesi durumunda, reddi hakim talebi gerçekleşebilir. Biz de içeriğimizde bu konunun tüm detaylarından bahsederek sizi bilgilendirmeye çalışacağız. Ancak bu içeriğimizin ceza davalarında reddi hakim kurumunu ele aldığını bu noktada ifade etmek isteriz.

Hakim Kimdir?

Hakim, Türk mahkemelerinde görülen hukuk – ceza davalarında yapılan yargılama neticesinde uyuşmazlığı çözmek, adaleti sağlamak üzere tarafsız ve bağımsız olarak kararı veren kimse olarak açıklanabilir. Hakim kimdir? sorusuna en kısa ifadeyle bu şekilde yanıt verebiliriz. Hakimin tarafsızlık ve bağımsızlık sıfatını kaybetmemesi gerekmekte olup kaybetme ihtimali bulunan durumlarda kanun koyucu, Hakimin davaya bakamayacağını hükme bağlamıştır.

Hakimin reddi ve hakimin çekinmesi kurumlarına, hukuk yahut ceza davasına bakan bir hakimin tarafsızlık, bağımsızlık ve adaleti sağlama amacıyla 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda (CMK) ve 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu‘nda (HMK) yer verilmiştir. Ancak bu yazımızda, sadece Ceza Muhakemesi Hukukunda yer alan hakimin reddi ve çekinmesi kurumları incelenecektir.

• Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.22 hükmünde; Hakimin davaya bakamayacağı (yasaklı olduğu) haller yer almaktadır.
• CMK m.23 hükmünde; Hakimin hangi işlerde yargılamaya katılamayacağı düzenlenmiştir.
• CMK m.24 vd. hükümlerinde ise Hakimin reddi sebepleri düzenlenmiştir.

---

Ceza Hukuku kategorimizi de ziyaret ederek Ceza Hukuku alanında pek çok konuda bilgi sahibi olabilir ve aklınıza takılan soruların yanıtlarına ulaşabilirsiniz.

---

Hakimin Reddi Nedir? Reddi Hakim

CMK m.24 hükmü uyarınca; hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek hallerin veya davaya bakamayacağı, yargılamaya katılamayacağı yasaklılık hallerinde ya da Hakimin tarafsız ve bağımsız davranamayacağının kesin olduğu taraflarca reddedilmesi şeklinde açıklanabilir. Hakimin reddi nedir? sorusuna bu şekilde yanıt verebiliriz. Reddi hakim kurumunun uygulanabilmesi mümkün olsa da bunun bazı sebepleri bulunmaktadır. İlgili sebepler gerçekleştiğinde, reddi hakim kurumu devreye girebilir.

Hakimin tarafsızlık ve bağımsızlığını sağlamak amacıyla davaya bakmasının yasaklı olduğu haller, CMK m.22-23 hükümlerinde sınırlı sayı ilkesine uyularak düzenlenmiştir. Bu kapsamda reddi hakim sebepleri ikiye ayrılmaktadır:

• Hakimin kesin ret nedenleri,
• Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek nedenler.

Esasen hakim, önüne gelen davaya bakmaktan kaçınamaz. Ancak bu nedenler istisnai olup genişletilmesi ise mümkün değildir.

Ceza Davasında Hakimin Kendiliğinden Çekinmesi Nedir?

Hakimin, bir davada tarafsız ve bağımsız olamayacağı sebebiyle kendiliğinden de çekinebilmesi mümkündür. Yani Hakimin çekinebilmesi için ret talebinde bulunulmasına gerek yoktur. CMK m.30 hükmü uyarınca Hakimin tarafsızlığını ve bağımsızlığını şüpheye düşürecek nedenlerin varlığı veya davaya bakamayacağı ya da yargılamaya katılamayacağı hallerde kendiliğinden davaya bakmaktan çekinmesidir. Hakimin çekinebileceği haller ise Kanun’da tek tek sayılmamış, her somut olaya göre değerlendirilmesi benimsenmiştir.

Hakimin davaya bakmaktan yasaklı olduğu haller ile yargılamaya katılamayacağı hallerde, hakimin davadan çekinmesi zorunludur. Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerin varlığı halinde ise Hakimin davada görev alamaması için ya kendiliğinden çekinmesi ya da ret talebinde bulunulmuş ve bu talebin kabul edilmiş olması gerekir.

Ceza Davasında Hakimin Yasaklı Olduğu Haller Nelerdir?

Hakimin davaya bakamayacağı haller, CMK m.22 hükmünde sayılmıştır. Aşağıda yer verilen hallerde hakimin davaya bakması mümkün değildir. Zira kanun koyucu, bu hallerde hakimin kesinlikle tarafsız olamayacağını kabul etmiş ve hüküm düzenleme yoluna gitmiştir. Bu haller ise şu şekildedir:

• Suçtan kendisi zarar görmüşse,
• Sonradan kalksa dahi şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuş ise,
• Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise,
• Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlat edinme bağı var ise,
• Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında 3. derece dahil kan hısımlığı var ise,
• Evlilik sona ermiş olsa dahi şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında 2. derece dahil kayın hısımlığı var ise,
• Aynı davada C. Savcılığı, adli kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmış ise,
• Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmiş ise hakimlik görevini yapamaz.

NOT: Yukarıda belirtilenlere ek olarak karı – koca olan veya 2. derece dahil kan ve sıhri hısım olan Hakimlerin bir mahkemenin aynı dairesinde görev yapamayacakları 2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu m.46/1 hükmünde düzenlenmiştir. Bu durum, “Aynı Mahkemede Görev Alma Yasağı” olarak adlandırılmaktadır.

CMK’ya Göre Hâkimin Yargılamaya Katılamayacağı Haller Nelerdir?

Hakimin yargılamaya katılamayacağı haller, CMK m.23 hükmünde sayılmıştır. CMK hakimin reddi kapsamında bu haller aşağıdaki gibidir:

• Bir karar veya hükme katılan hakim, yüksek görevli mahkemece bu hükme ilişkin olarak verilecek karar veya hükme katılamaz.
• Soruşturma evresinde görev yapmış olan hakim, kovuşturma evresinde aynı işte görev alamaz.
• Yargılamanın yenilenmesi halinde ise bir önceki yargılamada görev alan hakim aynı işte görev alamaz.

Yukarıdaki durumlarda, hakimin yargılama sürecine katılması mümkün değildir.

---

Soruşturma Nedir? sorusuna tüm detayları ile yanıt verdiğimiz içeriğimize de göz atabilirsiniz.

---

Ceza Davasında Hakimin Reddi Sebepleri

Hakimin davaya bakamayacağı (yasaklı olduğu) haller ile hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek herhangi bir sebep ile hakimin reddi talep edilebilmektedir. Kanun koyucu, hakimin davaya bakamayacağı haller dışında, tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerin bulunması halinde de Hakimin reddinin talep edilebileceğini öngörmüştür. Ancak davaya bakamayacağı haller gibi bunları tek tek saymamıştır.

Zira CMK m.24 hükmünde “hakimin davaya bakamayacağı hallerde reddi istenebileceği gibi tarafsızlığını şüpheye düşürecek diğer sebeplerden dolayı da reddi istenebilir” denilmiştir.

Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebepler

Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler, kanunda sınırlı sayı ilkesine bağlı kalınarak sayılmamış genel bir ifade kullanmakla yetinilmiştir. Bu sebepler, her somut olaya göre değişmekte olduğundan yargı kararlarında birçok örneği görülmektedir. Reddi hakim sebepleri bu kapsam örneklerle şu şekilde sıralanabilir:

• Hakimin şüpheli, sanık veya mağdur ile nişanlılık ilişkisinin bulunması,
• Hakimin şüpheli, sanık veya mağdur ile arkadaşlık ilişkisinin bulunması,
• Hakimin şüpheli, sanık veya mağdur ile 3. derecede kayın hısımlığı ilişkisinin bulunması,
• Hakimin şüpheli, sanık veya mağdur ile 4. derecede kan hısımlığının bulunması gibi durumlar uygulamada hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler olarak kabul edilmiştir.

Hakimin reddi sebepleri yukarıdaki gibi örneklerle açıklanabilir. Bu durumda hakimin reddi müessesesi devreye sokulabilir.

Ceza Davasında Hakimin Reddini İsteyebilecek Olan Kimseler Kimdir?

Kanunda hakimin reddini isteyebilecek kimseler sınırlı sayıda yazılmış olup bundan başka kimselerin hakimin reddini talep etme hakkı yoktur. Bu kimseler ise aşağıdaki gibidir:

• Cumhuriyet Savcısı
• Şüpheli,
• Sanık,
• Şüpheli Müdafii,
• Sanık Müdafii,
• Katılan ve
• Katılan Vekili, hakimin reddi talebi

Yukarıdaki kişiler, hakimin reddini isteyebilirler. Bu kişilerin dışında kalanlar ise hakimin reddini talep edemezler.

Ceza Davasında Hakimin Reddi Talebinde Bulunma Süresi Nedir?

CMK m.25 hükmü uyarınca Hakimin reddini talep etmek belli bir süreye bağlanmıştır. Kanun koyucu, bu madde ile sadece “hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı” reddi talebini belli bir süreye bağlamıştır. Yani yukarıda CMK m.22-23 hükümlerinde bulunan hakimin yasaklı olduğu haller ile yargılamaya katılamayacağı haller nedeniyle Hakimin reddi istemi süreye bağlı tutulmamıştır. Buna göre hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı reddi için belirlenen süreler aşağıdaki gibidir:

• İlk Derece Mahkemelerinde; Sanığın sorgusu başlayana kadar,
• Bölge Adliye Mahkemelerinin duruşmalı işlerinde; İnceleme raporu üyelere açıklanıncaya kadar,
• Yargıtayda; Yargıtay üyesi veya Tetkik Hakimi tarafından yazılan rapor üyelere açıklanıncaya kadar,
• Diğer hallerde; İnceleme başlayıncaya kadar istenebilmektedir.
• Ayrıca sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hakimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren 7 gün içerisinde yapılması gerekmektedir.

Ceza Davasında Hakimin Reddi Talebinin Usulü Nasıldır?

Hakimin reddi, ret sebepleri belirtilerek mensubu olduğu mahkemeye verilecek dilekçeyle veya bu hususta zabıt katibine bir tutanak düzenlenmesi için başvurulması suretiyle yapılmaktadır. Başvuru yapılması akabinde reddi istenen hakim, ret sebepleri hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirir ve ret talebine ilişkin dilekçeyi veya tutanağı alan mahkeme;

• Ret talebinin süresinde yapılmadığını veya
• Ret sebebi ve delilinin gösterilmediğini veya
• Ret isteminin duruşmayı uzatmak amacıyla yapıldığını açıkça anladığında ret talebi geri çevrilir. Ret istemini geri çevirmeye, reddedilen hakimin kendisi karar vermektedir.

Bu hallerde ret talebi, toplu mahkemelerde reddedilen hakimin müzakereye katılmasıyla, tek Hakimli mahkemelerde de reddedilen Hakimin kendisi tarafından geri çevrilir. Ret isteminin reddi halinde ise karar, hakimin reddi istemine karar verecek mahkeme tarafından verilmektedir. Hakimin reddi konusunda karar verecek mahkeme, CMK m.27 hükmünde düzenlenmiştir.

Ceza Davasında Hakimin Reddi Talebi Sonucunda Verilen Karara Karşı Kanun Yoluna Başvurulur Mu?

Evet. Hakimin reddi talebinin reddedilmesi halinde verilen karara karşı kanun yolları açıktır. Bunlar ise şu şekildedir:

• Ret talebinin geri çevrilmesi halinde; bu karara karşı itiraz yolu açıktır.
• Ret talebinin reddi halinde; bu karara karşı da itiraz yolu açıktır.
• Ret talebinin kabul edilmesi halinde; bu karar kesindir.

Ceza Davasında Reddi İstenen Hakimin Yapabileceği İşlemler Nelerdir?

Reddi talep edilen hakim, ret hakkında bir karar verilinceye dek sadece gecikmesinde sakınca olan işlemleri yapabilir. Ancak hakimin duruşma sırasında reddedilmesi halinde, bu konuda bir karar verilebilmesi için duruşmaya ara verilmesi gerekse dahi ara verilmeksizin duruşmaya devam edilir. Fakat tarafların iddia ve sözlerinin dinlenilmesine geçilemez ve ret konusunda bir karar verilmeden reddedilen hakim tarafından veya onun katılımıyla bir sonraki duruşma oturumuna başlanamaz. Hakimin reddi talebinin kabulüne karar verildiğinde ise gecikmesinde sakınca bulunan hal nedeniyle yapılmış işlemler dışında duruşma tekrarlanır.

Hakimin Reddi İstemine Kim Karar Verir?

CMK m.27 hükmü uyarınca hakimin reddi istemine mensup olduğu mahkemece karar verilmekte ancak, reddi istenen hakim incelemeye katılamamaktadır. Bununla ilgili detaylar ise şu şekildedir:

• Reddi istenen hakim Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi ise; yargı çevresi içerisinde bulunan Ağır Ceza Mahkemesi kararı verir.
• Reddi istenen hakim Ağır Ceza Mahkemesi Hakimi ise; ve bu mahkemenin tek dairesi var ise kararı en yakın Ağır Ceza Mahkemesi verir. Ancak mahkemenin birden fazla dairesi varsa, numara olarak kendisini izleyen daire kararı verir. Eğer son numaralı daire ise (1) numaralı daire kararı verir.
• Reddi istenen hakim, Sulh Ceza Hakimi ise; yargı çevresi içinde bulunduğu Asliye Ceza Mahkemesi kararı verir. Bu mahkemede tek hakim bulunuyorsa en yakın yerdeki Ağır Ceza Mahkemesi kararı verecektir.
• Reddi istenen hakim, Bölge Adliye Mahkemelerinde görevli ise; görevli olduğu Daire tarafından karar verilir ancak reddedilen başkan veya üye katılmaz.

Hakimin Reddi Talebi Hangi Hallerde Geri Çevrilir?

CMK m.31 hükmü uyarınca aşağıdaki hallerde ret talebi kabul edilmeyerek geri çevrilmektedir. Bunlar ise şu şekildedir:

• Ret talebi süresinde yapılmamışsa,
• Ret sebepleri ve bu sebeplere ilişkin bir olgu gösterilmemişse,
• Ret talebi davayı uzatmak amacıyla yapılmışsa ret talebi geri çevrilir.

Bu hallerde ret talebi, toplu mahkemelerde reddedilen hakimin de müzakereye katılması ile tek Hakimin görev aldığı mahkemelerde ise reddedilen hakim tarafından incelenerek geri çevrilmektedir.

---

Hakimin reddi konusunda yaşadığınız hukuki problemlerde profesyonel desteğe ihtiyaç duyarsanız, bu durumda Burak Temizer Hukuk Büromuzun deneyimli İstanbul Ceza Avukatı kadrosundan destek alabilirsiniz.

---

Sıkça Sorulan Sorular

Cumhuriyet Savcılarının Reddi Mümkün Müdür?

Hayır. Cumhuriyet Savcılarının reddedilmesi gibi bir husus bulunmamaktadır. Açıklanan yasaklılık halleri sadece Hakimler ve Zabıt Katipleri tarafından uygulama alanı bulmaktadır.

Zabıt Katibinin Reddi veya Çekinmesi Mümkün Mü?

Evet. Hakimin reddi ve çekinmesiyle ilgili açıklanan tüm sebepler zabıt katipleri hakkında da uygulanmaktadır.

BUSE DİZ