İşçinin grev hakkı, çalışma hayatında, işçilerin haklarını savunmaları için sağlanan haklardan bir tanesidir. Grev, işçilerin kendi ekonomik ve sosyal haklarını savunması ve geliştirmesi amacıyla yaptığı bir iş durdurma eylemidir. Tarih boyunca işçiler, bu haklarını kullanarak daha iyi çalışma koşulları, adil ücretler ve insan onuruna yaraşır bir iş hayatı için mücadele etmişlerdir. Biz de bu içeriğimizde grev hakkı ve grevin hukuki sonuçları ile ilgili tüm detaylardan bahsedeceğiz.
İçindekiler
- 1 Grev Nedir?
- 2 İşçinin Grev Hakkı Nedir?
- 3 Grev Türleri Nelerdir?
- 4 İşçinin Grev Hakkını Kullanabilmesinin Şartları
- 5 Grev Yasağı Olan İşler
- 6 Grev Yasağı Olan İş Yerleri
- 7 İşçinin Grev Hakkının Kullanımı
- 8 Grev Oylaması
- 9 Greve Katılan İşçinin Hakları
- 10 Greve Katılmayan İşçinin Hakları
- 11 Grevin Hukuki Sonuçları
- 12 Grevin Sona Erdirilmesi
- 13 İşçinin Grev Hakkının Kötüye Kullanılması ve Sonuçları
- 14 İşçinin Grev Hakkı ile ilgili Yargıtay Kararları
- 15 Sıkça Sorulan Sorular
- 16 Burak Temizer Hukuk Bürosu İşçinin Grev Hakkına Yönelik Hizmetlerimiz
Grev Nedir?
Grev, işçilerin ekonomik ve sosyal haklarını savunabilmesi ve geliştirebilmesi için işi geçici ya da kalıcı şekilde durdurmaları veya yavaşlatmalarıdır. Grevin tanımı bu şekilde yapılabilir. Bu hak, işçilerin çalışma koşullarını iyileştirmek, daha adil bir ücret almak ve toplu iş sözleşmeleri konusundaki anlaşmazlıkları çözebilmek adına kullandıkları temel bir araçtır. Türkiye’de grev hakkı, anayasal düzeyde korunmaktadır ve bu hak Anayasamızın 54. maddesinde açıkça yer almaktadır.
İşçinin Grev Hakkı Nedir?
Grev hakkı, özellikle sanayi devrimiyle birlikte daha fazla ortaya çıkmış ve işçi sınıfının örgütlenmesiyle de bir hak olarak tanınır hale gelmiştir. Özellikle 19. yüzyılda işçi hareketlerinin yaygınlaşması ve sendikaların güçlenmesi, grev hakkının meşruiyet kazanmasında kritik bir rol oynamıştır.
Zira ilk başlarda yasadışı olarak kabul edilen grevler, zamanla çeşitli yasal düzenlemelerle kabul görmüş ve anayasal güvencelere kavuşmuştur. Günümüzde de birçok ülkede grev hakkı anayasal düzeyde tanınmış olup, ulusal ve uluslararası düzenlemelerle koruma altına alınmıştır.
İş Hukuku alanı ile ilgili en önemli konular hakkında bilgi almak ve aklınıza takılan sorulara yanıt bulmak isterseniz, kategorimizi ziyaret edebilirsiniz.
Grev Türleri Nelerdir?
İşçilerin, toplu bir karar ile işyerindeki faaliyetleri durdurması ya da işyerindeki faaliyetleri önemli ölçüde aksatmaları, grev olarak ifade edilmektedir. Tabii ki grevin gerçekleştirilme amacı ve sürecine göre farklı türleri bulunmaktadır. Peki, grev türleri nelerdir? Şimdi bundan bahsedelim.
1. Kanuni Grev
Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında bir uyuşmazlık çıkması halinde işçilerin iktisadi ve sosyal durumlarıyla çalışma şartlarını korumak veya düzeltmek gayesiyle toplu iş sözleşmesi kanunu hükümlerine uygun olarak yapılan greve kanuni grev adı verilir.
2. Kanun Dışı Grev
Toplu iş sözleşmesi kanununda belirtilen şartlar yerine getirilmeden yapılan greve kanun dışı grev denir. Yasal prosedüre uygun olarak gerçekleştirilmeyen ya da grev yasağı olan işlerde grev yapan işçiler, kanun dışı grev gerçekleştirmiş olurlar. Grevin belirli şartları da bulunduğu için tüm bu şartların yerine getirilmesi gerekir.
3. Siyasi Amaçlı Grev
Siyasi amaçlı grev, kanun dışı bir grevdir ve işçilerin ekonomik veya sosyal haklarını savunmak yerine, bir siyasi hedefe ulaşmak amacıyla gerçekleştirdiği grev türüdür. Kamu otoritelerini bir karar almaya ya da alınan bir karardan vazgeçirmeye çalışmak, bunu zorunlu tutmak için gerçekleştirilen grevlerdir.
4. Genel Grev
Genel grev de kanun dışı bir grev türüdür ve belirli bir sektöre veya işyerine değil, tüm işçi sınıfını kapsayan ve genellikle toplumsal bir amaç taşıyan geniş çaplı bir grev türüdür. Öte yandan genel grevlerin hem siyasi hem de ekonomik hedefleri bulunabilir. Bunun dışında farklı hedefler de içerebilir.
5. Dayanışma Grevi
Dayanışma grevi de kanun dışı bir grevdir ve dayanışma grevi, bir işyerinde çalışan işçilerin başka bir işyerindeki işçilerin grevini desteklemek niyetiyle başlattığı grev türüdür. Bu grev türüne sempati grevi, ikincil grev ya da ikincil boykot gibi isimler de verilmektedir. Dayanışma grevleri, sendikalar tarafından örgütlenmektedir.
6. Uyarı Grevi
Uyarı grevi, işçilerin işverene bir konuda uyarı yapmak amacıyla kısa süreli olarak başlattığı grevlerdir. Dünyanın pek çok noktasında gerçekleştirilen bu grevlerde, işverene çeşitli uyarılarda bulunulur ve çalışma süreci ile ilgili iyileştirmeler talep edilebilir.
7. İltihak Grevi
İltihak grevi, işçilerin bir sendikaya katılmak amacıyla başlattıkları bir grev türüdür. Bu grev türünde işçiler birlik kararı alarak bir sendikaya katılmak için grev başlatırlar.
İşçinin Grev Hakkını Kullanabilmesinin Şartları
İşçinin grev hakkı her fırsatta kullanılamaz. Bunun için belirli şartların gerçekleşmesi gerekir. İşçinin grev hakkını kullanma şartları ise şu şekildedir:
- İşçiler ve İşveren arasında sendika aracılığı ile toplu iş sözleşmesinin yapılmış olması gerekir.
- Bu toplu iş sözleşmesi sırasında işveren ve işçi arasında hakkaniyeti ve ekonomik barışı bozacak şekilde sorunlar çıkması gerekir.
- Grev hakkının işçi tarafından iyi niyet kurallarına aykırı şekilde, toplum zararına ve milli serveti tahrip edecek şekilde kullanılmaması gerekir.
- İşçinin grev yapacağı yer kanunen grevi yasaklanan bir iş yeri olmamalıdır.
- Grevin amacının devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete ve milli güvenliğe aykırı olmaması gerekir.
- Grev kararı işçi sendikasının yetkili organınca alınmalıdır.
- İşçi sendikası, grev kararını işyerine ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirmelidir.
Grev Yasağı Olan İşler
Bazı işlerde kanun gereği grev yapılamaz. Kanun gereği grev yapılması yasak olan işler aşağıdaki gibidir:
- Can ve mal kurtarma işleri
- Cenaze ve tekfin işleri
- Su, elektrik, havagazı, termik santrallarını besleyen linyit üretimi, tabii gaz ve petrol sondajı, üretimi, tasfiyesi, dağıtımı, üretimi nafta veya tabii gazdan başlayan petrokimya işleri
- Banka işleri
- Noterlik işleri
- Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye, şehir içi deniz, kara ve demiryolu ve diğer raylı toplu yolcu ulaşım işleri
- Havacılık işleri
Grev Yasağı Olan İş Yerleri
Bazı iş yerlerinde işçilerin grev yapması kanunen yasaktır. Bu iş yerlerine aşağıdakiler örnek olarak gösterilebilir:
- İlaç imal eden işyerleri dışında olmak üzere, aşı ve serum imal eden müesseselerle, hastane, klinik, sanatoryum prevantoryum, dispanser ve eczane gibi sağlıkla ilişkisi olan işyerleri
- Eğitim ve öğretim kurumları
- Çocuk bakım yerleri
- Huzurevleri
- Mezarlıklar
- Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerleri
İşçinin Grev Hakkının Kullanımı
İşçinin grev hakkını kullanabilmesi için öncelikle bir toplu iş sözleşmesi yapılması gerekmektedir. Toplu iş sözleşmesi süreci, işçi sendikasının yetki belgesi almasıyla başlar ve bu yetki belgesi alındıktan sonra işverenle toplu görüşmelere başlanır. Ancak, görüşmeler sonucunda taraflar bir anlaşmaya varamazlarsa uyuşmazlık tutanağı denilen bir tutanak tutulur. Daha sonrasında ise arabulucu atanır ve arabuluculuk süreci başlar.
Arabuluculuk süreci başarısız olduğu takdirde işçi sendikası grev kararı alabilir. Grev kararı, işçi sendikasının yetkili organları tarafından alınır ve bu karar hem işyerine hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yazılı olarak bildirilir. Grev kararı alındıktan sonra, en az 6 iş günü içinde grev uygulamasına başlanılması gerekir. Bu şekilde grev hakkının kullanımı gerçekleşmiş olur.
Grev Oylaması
Grev oylaması, işyerinde çalışan işçilerin grev kararına katılıp katılmama konusunda doğrudan söz sahibi olmalarını sağlayan bir müessesedir. Grev oylaması nedir? sorusuna bu şekilde yanıt verebiliriz. İşçi sendikası tarafından grev kararı alındıktan sonra, işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin yazılı başvurusu ile grev oylaması talep edilebilir. Bu oylamanın, grev kararının işyerinde ilan edilmesinden itibaren altı gün içinde yapılması gerekmektedir.
Oylama sonucunda işçilerin çoğunluğu grevin uygulanmaması yönünde oy kullanırsa, grev kararı ortadan kalkar ve grev uygulanmaz. Bu durumda, toplu iş sözleşmesi süreci devam eder ve taraflar müzakere etmeye devam ederler. Eğer müzakereler sonuçsuz kalırsa ve taraflar anlaşamazsa konu Yüksek Hakem Kurulu’na taşınabilir. Oylama sonucunda işçilerin çoğunluğu grevin uygulanması yönünde oy kullanırsa grev kararı yürürlüğe girer ve grev uygulamaya konulur. Bu durumda, işçiler belirlenen tarihte işi bırakır ve grev başlar.
Greve Katılan İşçinin Hakları
İşçinin belirli kurallar çerçevesinde grev hakkı bulunmaktadır. Bu durumlarda yasal olarak grev yapan işçilerin, grev sürecindeki hakları mevcuttur. Peki, greve katılan işçilerin temel hakları nelerdir? Şimdi bunlardan bahsedelim.
- İşten Çıkarılmama Hakkı:
Greve katılan işçilerin, greve katıldıkları için işveren tarafından işten çıkarılması yasaktır. Nitekim, grevdeki işçilerin iş sözleşmeleri korunur.
- Sosyal Güvenlik Hakkı:
Grev süresince işçiler işyerinde çalışmadıkları için maaş alamazlar. Ancak greve katılan işçilerin sosyal güvenlik hakları devam eder.
- Sendika Hakkı:
Greve katılan işçiler, sendika aracılığıyla örgütlenme hakkına sahiptirler. Sendikalar, greve katılan işçilere grev süresince maddi destek sağlayabilir.
- İşyerine Geri Dönüş Hakkı:
Greve katılan işçiler, grev sona erdikten sonra eski işlerine geri dönme hakkına sahiptirler. Yani, grevden dolayı işçilerin işyeri ile ilişkileri sona ermez.
- Güvenlik Hakkı:
Grev süresince, işçilere fiziksel zarar verilmesi yasaktır. Grevde olan işçilerin güvenliğinin, sendika ve yerel güvenlik önlemleriyle sağlanması gerekmektedir.
İşten Çıkarılan İşçinin Hakları konusunda da bilgi almak isterseniz, ilgili içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
Greve Katılmayan İşçinin Hakları
İşçilerin toplanarak grev yapma hakları bulunur. Ancak bu grev kararına katılmayan ve greve destek olmayan işçiler de bulunur. Bu durumda işyerinde greve katılmayan işçiler aşağıdaki haklara sahiptirler:
- Çalışma Hakkı:
Greve katılmayan işçiler, işyerinde çalışmaya devam edebilir. İşveren, grevde olmayan işçilere gerekli işi sağlamak zorundadır.
- Ücret Hakkı:
Greve katılmayan işçilere, grev süresince tam ücret ödenir. Bu işçiler, çalıştıkları süre boyunca sosyal hak ve primlerden yararlanmaya devam ederler.
- İşçiye Karşı Ayrımcılık Yapılmaması Hakkı:
Greve katılmayan işçiler, greve katılan işçilere göre farklı bir muameleye tabi tutulamaz. İşveren, greve katılmayan işçileri görmezden gelerek ek bir ödeme yapamaz.
- Güvence Hakkı:
Greve katılmayan işçilerin iş akitleri, grev sırasında da korunur. İşverenin, greve katılmayan işçileri işten çıkarma hakkı yoktur.
Grevin Hukuki Sonuçları
Grevin hukuki sonuçları bulunmaktadır. Bu hukuki sonuçlar hem işçiyi hem de işvereni korumak içindir. Peki, grev süreci ve sonrasındaki hukuki sonuçlar nelerdir?
- Yasal grev süresince iş sözleşmeleri askıya alınır.
- İşçilerin ücret hakkı grev süresince durur.
- İşçilerin sosyal güvenlik hakları devam eder.
- Grev sırasında işçilerin grev kurallarına uygun hareket etmesi gerekir; aksi takdirde iş sözleşmeleri feshedilebilir.
- Grev süresince işveren, grevde olan işçilerin yerine başka işçi çalıştıramaz.
- İşveren, işçilerin grev kararına karşılık lokavt ilan edebilir.
- Yasal grev sırasında işveren, işyerinde oluşabilecek zararlardan dolayı işçilerden veya sendikadan tazminat talep edemez.
- Yasal grev süresince greve katılan işçilerin sendikal hakları korunur. İşveren, grevdeki işçilere yönelik herhangi bir baskı yapamaz veya işten çıkarma tehdidinde bulunamaz.
Grevin Sona Erdirilmesi
Bir grevin sona erdirilmesi için belirli adımların atılması ve belirli şartların gerçekleşmesi gerekir. Bu adım ve şartlar ise aşağıdaki gibidir:
1. Taraflar Arasında Anlaşma Sağlanması:
Grev, işçi sendikası ve işveren arasında yapılan toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde bir anlaşmaya varılması durumunda sona erer. Bu durumda, işçiler işlerine geri döner ve yeni bir toplu iş sözleşmesi yürürlüğe girer.
2. Arabuluculuk Sürecinin Tamamlanması:
Grev başlamadan önce, taraflar arasında anlaşmazlık varsa arabuluculuk süreci başlatılır. Eğer bu süreç sonunda taraflar arasında bir anlaşma sağlanırsa grev sona erdirilir.
3. Grevdeki İşçilerin Kararı:
Grevdeki işçiler, grevin sona erdirilmesi yönünde bir karar alabilirler. Bu karar alındığı takdirde, işçiler işyerine geri döner ve grev sona erer.
4. Mahkeme Kararı:
Eğer grev, hukuka aykırı bir şekilde gerçekleşmişse mahkeme kararıyla sona erdirilebilir.
5. Hükümetin Müdahalesi:
Grev, toplumun düzenini veya milli güvenliği tehdit ediyorsa hükümet de greve müdahale edebilir ve grevin sona erdirilmesine karar verebilir.
İkale Sözleşmesi hakkında da bilgi almak ve aklınıza takılan sorulara yanıt bulmak isterseniz, içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
İşçinin Grev Hakkının Kötüye Kullanılması ve Sonuçları
Grev hakkının kötüye kullanılması, işçilerin hukuki sınırlar dışına çıkarak bu hakkını kasıtlı olarak haksız bir şekilde kullanmalarını ifade eder. İşçilerin grev hakkını kötüye kullanmaları pek çok farklı şekilde gerçekleşebilir. Bu kötüye kullanımlar, grev sırasında yapılan şiddetli eylemlerden iş yerinde üretimin kasıtlı olarak durdurulmasına kadar pek çok olumsuz durumu barındırabilir. Özellikle grev sırasında şiddet kullanmak, işyerine zarar vermek, çalışanlara baskı yapmak, gibi yasal olmayan eylemler, işçinin grev hakkını kötüye kullandığını göstermektedir.
Grev hakkının kötüye kullanılması hem işçi hem de işveren açısından önemli hukuki sonuçları ve yaptırımları olabilir. İş Kanunu‘na göre, işçilerin grev sırasında yasalara aykırı olarak davranmaları durumunda işveren disiplin cezaları uygulama hakkına sahiptir.
Örneğin, grev sırasında işçinin şiddet içeren bir eylemde bulunması, işverene zarar vermesi ya da diğer işçilere baskı yapması durumunda işveren işçinin sözleşmesini feshedebilir. Ayrıca, işverenin, işçinin eylemleri nedeniyle uğradığı zararları da işçiden talep edilebilir. İşveren bu yaptırımlardan başka olarak bu sebeple grev kırıcılığı yapabilir. Örneğin, işveren grev sırasında üretim kaybını azaltmak amacıyla geçici işçiler alabilir.
İşçinin Grev Hakkı ile ilgili Yargıtay Kararları
- Kapatılan Hukuk Dairesi 2016/15579 E., 2016/17352 K.
Yargıtay‘ın bu kararında bir işçinin iş sözleşmesi, sendikasının çağrısı üzerine kanun dışı bir grev eylemine katıldığı gerekçesiyle işveren tarafından feshedilmiştir. İşveren, işçinin grev eylemine katıldığını ve işyerine gelmemesini, iş akışına engel olduğunu iddia ederek bu iş sözleşmesini feshetmiştir.
Ancak yerel mahkeme, işçinin o tarihte raporlu olduğunu ve grev nedeniyle işyerine gelmediğini, bunun demokratik bir hak kullanımı olarak değerlendirilmesi gerektiğine karar vermiş ve bu feshi haksız bulmuştur. Yargıtay ise kanun dışı grevlerin işçilerin iş sözleşmesinin feshi için haklı bir gerekçe oluşturduğunu ve bu nedenle işverenin fesih hakkını kullanabileceğini kabul etmiştir.
- Kapatılan 22. Hukuk Dairesi 2013/6566 E., 2013/16473 K.
Yargıtay’ın bu kararında iş sözleşmesinin haksız yere feshedilmesi nedeniyle bir işçi tarafından açılan işe iade davası mevcuttur. Davacı, iş sözleşmesinin Hava-İş sendikasının çağrısıyla yapılan bir protestoya katılması nedeniyle feshedildiğini iddia etmekte ve fesih kararının geçersiz sayılmasını talep etmektedir. Yerel mahkeme davacının eyleminin demokratik bir hak kullanımı olduğuna ve geçerli bir fesih sebebi bulunmadığına karar vermiştir.
Ancak davalı, davacının kanunsuz bir greve katıldığını ve işine son verildiğini savunmuştur. Yargıtay ise Anayasada yer alan grev hakkı ile ilgili düzenlemeleri dikkate alarak eylemin siyasi amaçlı bir grev olduğunu belirtmiş ve bu tür eylemlerin hukuken geçerli sayılmayacağını ifade ederek iş sözleşmesinin feshini haklı bulmuştur.
Sıkça Sorulan Sorular
Kamu Görevlilerinin Grev Hakkı Var Mıdır?
Anayasada özellikle işçiler dendiği için kamu görevlilerinin grev hakları yoktur grev hakkına sadece işçiler sahiptir.
Grev Hakkından Feragat Edilebilir Mi?
Hayır, grev hakkından feragat edilemez. Zira grev hakkı kamu düzeni ile doğrudan bağlantılı bir hak olduğundan ötürü bu haktan feragat edilmesi hukuken mümkün değildir.
Sendikasız İşçi Grev Yapabilir Mi?
Türk hukukunda sendikasız işçiler doğrudan grev yapma hakkına sahip değildirler. Zira, grev hakkı 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre yalnızca sendikaya üye olan işçilere tanınmış bir haktır.
Özel Sektörde Grev Hakkı Var Mıdır?
Evet, özel sektörde de grev hakkı vardır ancak bu hak sadece sendikalı işçiler için geçerlidir. Sendikasız işçiler ise özel sektörde olsalar dahi grev haklarını kullanamazlar.
Grev Yapmak İşten Çıkarılmaya Sebep Olur Mu?
Türk hukukunda grev yapmak doğrudan doğruya işten çıkarılmaya sebep olmaz. Nitekim grev hakkı anayasal düzeyde açıkça korunan bir hak türüdür. Ancak işçi grev sırasında işyerinde belirli kurallara uymak zorundadır ve grev sırasında hukuki olmayan eylemleri gerçekleştirmemek durumundadır. Bu durumlarda işveren grev yapan işçiyi işten çıkartabilir. Yani bu husus haklı fesih sebebi olabilir.
Grev Gözcüleri Kimlerdir?
Grev gözcüleri, grev süresince işçilerin haklarının korunması için görevlendirilen kişilerdir. Grev gözcüleri, işçiler tarafından seçilir ve genellikle sendikalarca belirlenirler. Grev gözcülerinin görevi grev sırasında işyerindeki düzenin sağlanması, işçilerin haklarının korunması ve grev esnasında hukuksal olmayan eylemlerden kaçınılmasıdır.
Grevde Çalışan İşçiler Ücret Alabilir Mi?
Grevde olan işçilere, çalışmadıkları süre boyunca işveren tarafından ücret ödenmez, sigortaları devam eder. Ancak, grevdeki işçilerin sendikaları bazı yardımlar veya maddi destek sağlayabilir.
Grev Sonrasında İşçi Eski Pozisyonuna Geri Dönebilir Mi?
Evet, grev sona erdikten sonra işçi eski pozisyonuna geri dönebilir. Greve katılmak, işçinin işten çıkarılması veya pozisyonunun değiştirilmesi için bir sebep değildir.
Grev Yapılan İşyerinde Ücretli İzin Kullanılabilir Mi?
Grev süresince ücretli izin kullanımı işçinin grevde olup olmadığına ve iş yerinin iç yönetmeliğine bağlıdır. Genellikle, grev süresinde işçiler çalışmadıkları için ücretli izin kullanamazlar. Ancak, sendikanın belirlediği kurallara ve işyerinin çalışma koşullarına bağlı olarak, bazı durumlarda ücretli izinlerin işçiye verilmesi mümkün olabilir.
Burak Temizer Hukuk Bürosu İşçinin Grev Hakkına Yönelik Hizmetlerimiz
İşçinin grev hakkı ve grev süreci ile ilgili yaşanılan hukuki olumsuzluklar hakkında profesyonel hukuki desteğe ihtiyaç duyarsanız, Burak Temizer Hukuk Bürosu’nun deneyimli İstanbul iş hukuku avukatı kadrosundan destek alabilirsiniz.
Burak Temizer Hukuk bürosu müvekkillerinin haklarını koruyan ve onlara her konuda destek veren bir hukuk bürosudur. Burak Temizer Hukuk bürosuna güvenerek işçinin grev hakkı ile ilgili tüm yasal haklarınızın korunduğundan emin olabilirsiniz. Siz de sayfamızdaki iletişim bölümünden bizlere ulaşarak gereken hukuki yardımları alabilirsiniz.
NİSANUR CEBECİ