Çocuğun velayeti hangi durumlarda anneye verilmez? sorusu günümüzde özellikle anne ve babaların çokça merak ettiği sorular arasındadır. Velayet davası hususunda önemli olan çocuğun üstün yararıdır. Çocuğun üstün yararı gözetilerek hâkim tarafından karar verilir.
Çocuğun üstün yararı hususu bakımından özellikle çocuğun bakımı, güvenli ortama sahip olup olmadığı, eğitim hayatı, sosyal hayatı, ruh sağlığı unsurları birlikte değerlendirilmelidir. Bu hususların kümülatif halde bulunduğu değerlendirilip buna göre çocuğun hangi ebeveynde kalacağı kararlaştırılacaktır. Peki, hangi durumlarda çocuğun velayeti anneye verilmez? Bu soruya tüm yönleri ile yanıt vererek sizi bilgilendirmeye çalışacağız.
İçindekiler
Velayet Nedir?
Velayet, çocuk sahibi ebeveynlerin boşanma ve ayrılma kararı almaları halinde sıkça merak edilen konular arasındadır. Buna göre velayet, ebeveynlerin boşanma kararları sonrası çocuğun üstün menfaatinin gözetildiği hak ve yükümlülüklerdir. TMK uyarınca çocuk sahibi olan ebeveynlerin çocuklarına karşı birtakım yükümlülükleri olduğu gibi bu yükümlülüklerini icra etmeleri adına belirli haklar da tanınmıştır. İşte velayet bu hak ve yükümlülüklerin tamamını içeren bir kavramdır.
Çocuk sahibi olan ebeveynler boşanma kararı almışlarsa ve çocuk 18 yaşından küçük yani ergin değilse bu çocukların bakım, güvenlik, sağlık, sosyal yaşam gibi hususlarında çocuğun üstün yararı hangi ebeveynde daha fazla ortaya çıkıyorsa velayet ona verilir.
TMK madde 335 uyarınca 18 yaşından küçük yani ergin olmayan bireyin velayeti ana ve babasının altındadır. Yine TMK madde 335’in ilk fıkrasının ilk cümlesinden sonra bahsedildiği gibi velayet hukuki ve yasal bir sebep olmadıkça ana veya babadan alınamaz.
Eğer anne ve baba evli değilse bu durumda çocuğun velayeti aksi bir durum olmadıkça annededir. Eğer çocuğun üstün yararı babada kalmasında daha fazla ortaya çıkıyor ise bu durumda evli olmayan babaya da velayet verilebilmektedir.
Eğer anne ve baba evli ise bu durumda çocuğun velayeti ortak velayettir. Anne ve baba evliler ancak birlikte yaşamıyorlarsa hakim kararı ile velayet ebeveynlerden birine geçici olarak verilebilmektedir.
Eğer ebeveynlerden yani anne veya babadan birinin vefat durumu söz konusu ise bu durumda da sağ kalan eş çocuğun velayetini almaktadır.
Boşanma davaları bakımından ise boşanmış olan ana veya babanın çocuğunun velayeti hakim tarafından çocuğun üstün yararı gözetilerek ebeveynlerden birine verilmektedir.
Velayet konusuna geniş çerçeveden baktığımızda çocuğun velayetinin anneye verilmesi yaygın kanı olsa da her koşulda anneye velayet verileceği sonucuna ulaşılmamalıdır. Çünkü burada önemli olan çocuğun üstün yararıdır. Çocuğun üstün yararı öne çıktığından anneye verilemeyeceği haller de mevcuttur. Zaten yazınımızda da buna yer vereceğiz.
Aile ve Boşanma Hukuku kategorimizde, çocuğun velayetinin verilmesi dahil olmak üzere ilgili tüm konularda bilgi alabilir, aklınıza takılan tüm sorulara detaylı yanıtlar bulabilirsiniz.
Velayet Davası Nedir?
Anne babanın evli olduğu durumda ve çocuğun 18 yaşından küçük olduğu hallerde çocuğun velayeti ebeveynlerde ortak şekilde bulunmaktadır. Ancak ana veya babanın boşanma kararı almaları halinde çocuğun velayeti, çocuğun üstün yararı hangi ebeveynde daha fazla korunuyorsa ona verilmektedir. İşte bu gibi hallerde velayet davası, ergin olmayan bireyin velayetinin ana veya babadan birine verilmesi halinde diğer ebeveynin çocuğun velayetinin kendisine verilmesini talep edeceği bir davadır. Velayet davasını yalnızca çocuğun ebeveynleri yani ana veya baba açabilir. Çünkü çocuğun velayet hakkı sadece ana veya babaya aittir.
Velayet Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Neresidir?
Velayet davası söz konusu ise Aile Mahkemelerinde açılmalıdır. Ancak Aile Mahkemesi bulunmuyor ise Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılabilecektir.
Boşanmada Çocuğun Velayeti Kime Verilecektir?
Evlilik birliği içerisindeki çocuğun velayet hakkı ortak yani hem anne hem de babadadır. Boşanma hali söz konusu ise hakim takdir yetkisi kendisinde olmak üzere çocuğun üstün yararını göz önüne alarak karar verecektir. Buna göre çocuğun üstün yararından kastımız bakımı, eğitimi, ruhsal hali, ahlaki değerleri, güvenliği vb. gibi hususlardır. Hakim hangi ebeveyne velayet hakkını vereceğini bu hususlara göre değerlendirerek karar verir.
Buna göre çocuğun cinsiyeti, yaşı vs. gibi kişisel özellikleri de baz alınarak, velayeti talep eden kişinin çocuğun eğitim giderleri, sağlık ve tedavi masrafları ile ilgilenip ilgilenmediği, oturduğu konutun çocuk için güvenli ve sağlıklı olup olmadığı, yeme-içme masraflarını karşılayıp karşılamadığı gibi hususların hakim tarafından değerlendirilip buna göre velayet ana veya babadan birine verilmektedir.
Yukarıda değinildiği üzere tekrar etmek gerekirse boşanma halinde velayetin çoğunlukla anneye verildiği kanısı yaygın olmakla birlikte, her koşulda anneye verileceği kanısı da yanlıştır. Velayetin anneye verilmeyeceği haller de vardır.
Boşanma Sebepleri hakkında da bilgi sahibi olmak isterseniz, içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Velayetin Anneye Verilemeyeceği Haller Nelerdir?
Çocuğun velayetinin hangi ebeveyne verileceği bakımından çocuğun üstün yararı kavramı çerçevesinde pek çok unsur değerlendirilir. Buna göre de ana veya babadan birine hâkim kararı ile velayet verilir. Söz konusu velayetin anneye verilemeyeceği halleri ise şöyle açıklayabiliriz;
- Annenin Haysiyetsizce Yaşamını Devam Ettirmesi
Annenin toplum içerisindeki ahlaki değerlere ve kendi şeref ve haysiyetine uymayacak şekilde hayatını sürdürmesi halinde velayet anneye verilmeyecektir. Çünkü annenin bu şekilde yaşamını sürdürmesi halinde çocuğun da şeref, haysiyet ve ahlaki değerleri sarsılacaktır.
Aldatmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir? sorusuna da en kapsamlı şekilde yanıt bulmak isterseniz, içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
- Annenin Sağlık Durumunun Çocuğun Bakımı, Gelişimi Bakımından Elverişli Olmaması
Annenin sağlık durumunun elverişsiz olması halinde velayet anneye verilmeyecektir. Çünkü böylesi bir durumda çocuğun bakılması, yetiştirilmesi, ilgilenilmesi bakımından anne yetersiz kalacaktır. Bu durumda da hastane raporlarıyla da ispatlanmış olması halinde hakim velayeti çocuğun yararına olması gerekçesiyle babaya verebilecektir.
- Annenin Uyuşturucu, Alkol vd. Bağımlılıklarının Olması
Annenin uyuşturucu ve alkol gibi bağımlılıklarının bulunması durumunda velayet anneye verilmeyecektir. Bu gibi bağımlılık halleri kişinin hem kendisine hem de çevresine zarar verebileceği hallerdir ve bu bağımlılıklar söz konusu ise velayet hiçbir surette anneye verilemeyecektir. Çünkü annenin bu gibi bağımlılığa sahip olması hem çocuğun örnek alması açısından risklidir hem de sağlığı açısından risklidir. Bu sebeple velayet anneye verilmeyecektir.
Uyuşturucu Bağımlılığı Nedeniyle Boşanma Davası konusu hakkında da bilgi almak için içeriğimize göz atabilirsiniz.
- Annenin Fiil Ehliyetine Sahip Olmaması yahut Akıl Sağlığının Yerinde Olmaması
Annenin akıl sağlığının yerinde olmaması halinde velayet anneye verilmeyecektir. Eğer anne ayırt etme gücüne sahip değilse bu durumda çocuğa da göstermesi gereken özeni gösteremeyecektir. Buna göre ayırt etme gücünden yoksun olan ve akıl sağlığı yerinde olmayan anneye velayet verilmeyecektir.
- Annenin Herhangi Bir Suçtan Hükümlü Olması Veya Tutuklanması
Annenin herhangi bir suç sebebiyle hükümlü olması veya tutuklu halde bulunması durumunda velayet anneye verilmeyecektir. Böylesi bir halde yani annenin tutuklu bulunduğu halde çocuğun ihtiyaçlarına karşılık veremeyeceği barizdir. Bu durumda velayet babaya verilir. Annenin tutukluluk halinin sona ermesi halinde ise velayet anneye verilebilir, bu durum hâkimin takdir yetkisindedir.
- Annenin Sonradan Evlilik Gerçekleştirmesi
Annenin sonradan başka bir evlilik gerçekleştirmesi durumunda velayet anneye verilemeyebilecektir. Annenin sonradan evlenmesi halinde velayet hakkı doğrudan etkilenmemekle beraber eğer bu evlilik neticesinde çocuğun hem psikolojik hem de fiziksel olarak zarara uğraması söz konusu ise velayet hâkim kararı ile anneye verilemeyebilecektir.
- Annenin Velayet Hakkını Kötüye Kullanması
Annenin velayet hakkını kötü bir amaç için kullanması durumunda velayet anneden geri alınabilir veya anneye verilmeyebilir. Velayetin annede bulunduğu süreçte annenin birtakım hakları olduğu gibi babanın da hakları mevcuttur. Anne velayeti elde bulundurduğu süreçte babanın haklarına müdahale ediyor ve babanın haklarını kullanmasını engelliyorsa velayet anneden, hakkın kötüye kullanılması nedeni ile geri alınabilir. Örneğin babaya çocuğu ile belirli günlerde görüşmesi için imkân tanınmış ve anne de cezalandırmak amaçlı çocuğu bu günlerde babasına göstermiyorsa burada hakkın kötüye kullanılmasına bağlı hukuka aykırılık ortaya çıkar ve bu durumda velayet anneden alınarak babaya geçebilir yani bu durumda velayet el değiştirebilir.
- Annenin Psikolojik Rahatsızlıklarının Olması
Annenin psikolojik bir rahatsızlığının bulunması halinde velayet anneye verilmeyecektir. Örneğin bipolar (iki uçlu bozukluk), şizofreni vb. gibi düzelmesi mümkün olmayan veya düzelmesi zaman alan ruhsal problemlerde anne çocuğa gerekli özeni gösteremeyeceğinden velayet anneye verilmeyecektir.
- Annenin Şiddet Uygulaması
Annenin çocuğuna şiddet uygulaması ve şiddet uyguladığını kanıtlanması halinde velayet anneye verilemeyebilecektir.
- Annenin İhmalkar Olması
Annenin çocuğunu ihmal etmesi ve ihmalkar hareketlerinin ispatlanması halinde velayet anneye verilemeyebilecektir.
Çocukla Kişisel ilişki Kurulması konusunda da bilgi almak isterseniz, sizin için hazırladığımız içeriğimizde göz atabilirsiniz.
- Annenin Çocuğun Bakımı, Eğitimi vb. Hususlarla İlgilenmek İstememesi
Çocuğun bakımının ve eğitiminin gerekli şekillerde yapılamaması ve ilgilenilmemesi halinde velayet anneye verilmeyebilir.
Bu saydığımız hallerde velayet anneye verilmeyebilir. Bu hâkimin takdir yetkisindedir. Saydığımız unsurlar örnek teşkil etmekte olup anneye velayet verilmeyeceği daha birçok hal bulunmaktadır.
Velayetin Tarafı Değişebilir Mi?
Velayetin tarafının değiştirilebilmesi için yeterli sebeplerin varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Velayetin değiştirilmesi hali Türk Medeni Kanunu madde 183’te “durumun değişmesi” başlığı altında düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre anne veya babanın bir başkasıyla evlenmesi halinde, ebeveynlerden birinin bir başka yere gitmesi halinde, ebeveynlerden birinin vefatı halinde veya velayetin değiştirilmesini zorunlu kılan durumlar halinde hakim kendisi resen veya ebeveynlerden birinin talebi üzerine bu istem için gerekli önemleri alabilir.
Velayetin anneden alınıp babaya verilmesi veya babadan alınıp anneye verilmesi hallerine örnek olarak;
- Velayeti elde bulunduran tarafından diğer ebeveynin çocukla kişisel ilişki kurmasını engellenmesi
- Ebeveynlerden birinin evlilik gerçekleştirmesi
- Ebeveynlerden birinin vefatı
- Çocuğun velayet hakkına sahip olan ebeveyn tarafından çocuğun diğer ebeveyne bırakılması halleri örnek verilebilir.
Velayetin Değiştirilmesi ve Velayetin Kaldırılması
Velayetin değiştirilmesi ve velayetin kaldırılması farklı kavramlardır. Velayetin kaldırılması için belirli koşulların varlığı aranmaktadır. Buna göre velayeti elinde bulunduran tarafın çocuğa karşı göstermesi gereken özen ve yükümlülükleri göstermediği açıksa bu durumda velayet kaldırılabilir. Eğer velayet hem ana hem de babadan kaldırılmışsa çocuğa vasi atanması gerekecektir.
Sonuç
Çocuğun velayeti hangi durumlarda anneye verilmez? gibi pek çok soruya yanıt bulamıyorsanız ve profesyonel hukuki desteğe ihtiyaç duyuyorsanız, o halde Burak Temizer Hukuk Bürosu’nun İstanbul boşanma avukatı kadrosundan destek alabilirsiniz.
Çocuklar için anne ve babaları rol modeldir. Gelişimleri bakımından anne ve/veya babasının önemli rolü vardır. Boşanma kararı alan ebeveynlerin çocukları bakımından velayet problemi her dönemde sıklıkla merak edilen konular arasındadır. Bu aşamada çocuğun velayeti bakımından çocuğun üstün yararı gözetilmekte olup hâkim buna göre karar vermektedir. Biz bugünkü yazınımızda velayet hususuna değinmiş olup hangi durumlarda velayetin anneye verilemeyeceğine değindik. Daha detaylı bilgi ve sorularınıza cevap isterseniz Burak Temizer Hukuk Bürosu olarak her zaman bir telefon uzağınızdayız.
Sıkça Sorulan Sorular
Velayet Davası Nasıl ve Nerede Açılır?
Velayet davaları Aile Mahkemelerinde görülmektedir, aile mahkemesi bulunmuyor ise Asliye Hukuk Mahkemelerinde de görülebilir. Velayet davasını bir avukat desteği ile Aile Mahkemesinde açmak mümkündür.
Velayet Kararına İtiraz Mümkün Müdür?
Evet, velayet kararına karşı itiraz yolu açıktır.
Velayetin Değiştirilmesi Mümkün Müdür?
Evet, velayetin tarafının değiştirilmesi mümkündür. Çünkü zaman geçtikçe anne ve babanın durumu velayet hakkına sahip oldukları ilk zamandan farklı olabilir ve bu farklılık dolayısıyla çocuğun istek ve ihtiyaçlarına cevap vermekte yetersiz kalıyor olabilir. Bu durumda velayetin değiştirilmesi ihtiyacı doğar. Geçerlilik nedenlerinin incelenmesi ile birlikte hâkim tarafından çocuğun üstün yararı gözetilerek velayetin değiştirilmesine karar verilebilir.
Evlilik Dışı Çocuklarda Velayet Kime Verilir?
TMK madde 337 uyarınca anne ve baba arasında evlilik ilişkisi yoksa bu durumda velayet anneye aittir. Ancak eğer anne küçük yaşta ise, kısıtlı ise, vefat etmiş yahut velayet hakkı kendisinden alınmış ise hâkim çocuğun menfaatini yani üstün yararını değerlendirerek çocuğa bir vasi atayabilir ya da velayeti babaya verme kararı alabilir.
Anneye Verilen Velayet Geri Alınabilir Mi?
Evet, anneye verilen velayet geri alınabilir. Bunu babaya verilen velayet için de söyleyebiliriz. Yani yukarıdaki yazınımızda belirttiğimiz gibi haysiyetsizce yaşam sürdürmek, fiil ehliyetinden yoksun bulunmak, sonradan bir evlilik gerçekleştirmek gibi faaliyetler bakımından anneye verilmiş olan velayetin anneden alınabilmesi mümkündür.
Annenin Herhangi Bir Geliri Yoksa Dahi Velayet Hakkına Sahip Olabilir Mi?
Elbette verilebilecektir. Hâkim tarafından babaya yükümlülük getirilmesi ile de maddi yoksunluk hali çözüme ulaştırılabilir. Yani yalnızca gelirinin olmaması nedeni ile annenin velayet hakkına sahip olamayacağını söylemek mümkün değildir.
Annenin Bir Suçtan Hüküm Giymiş Olması/Tutuklu Olması Halinde Velayetin Durumu Ne Olacaktır?
Annenin hüküm giymiş, tutuklu olması halinde çocuğun bakım, güvenlik, yeme, barınma gibi temel hususlarda ihtiyaçlarını karşılayamayacağı oldukça açıktır. Bu durumda velayet anneden alınarak vasi atanmasına karar verilebilir yahut babaya velayet verilebilir. Tutukluluk halinin sona ermesi halinde ise hâkimin takdir yetkisi çerçevesinde velayet anneye verilebilmektedir.
Velayeti Elde Bulunduran Ebeveyn Çocuğu Diğer Tarafa Göstermezse Ne Olur?
TMK madde 324’te “sınırları” başlığı adı altında bu konuya değinilmiştir. Buna göre anne yahut babadan her biri diğerinin çocuk ile ilişkisini zedelemekten kaçınmakla yükümlüdür. Dolayısıyla velayeti elinde bulunduranın hakları ve yükümlülükleri olduğu gibi, diğer tarafında hakları ve yükümlülükleri vardır. Eğer ebeveynlerden biri diğerinin hakkını zedelemekte ise velayeti elinden alınabilecektir. Çünkü çocuğun diğer ebeveyni ile kişisel ilişkisini engellemektedir. Burada takdir yetkisi hakimdedir.
Çocuğun Terk Edilmesi Halinde Velayet Geri Mi Alınacaktır?
Velayeti elinde bulunduran kişinin gerçekten çocuğu terk edip etmediği araştırılacaktır. Bu durumda hâkim tarafından sebepleri, ispatlanabilirliği gibi hususlar değerlendirildikten sonra takdir yetkisine bağlı olarak velayet geri alınabilir.
18 Yaşından Sonra Velayetin Durumu Ne Olacaktır?
18 yaşının geçilmesi ile birlikte velayet hakkı düşecektir. Çünkü erginlik yaşı TMK’ya göre 18’dir. Kural olarak hayatını bir birey olarak idame ettirebileceği varsayılmaktadır. Dolayısıyla da 18 yaşından sonra velayet hakkının düşmesi söz konusu olacaktır.
3 Yaşındaki Çocuğun Velayet Durumu Nedir, Velayet Kime Verilecektir?
Yargıtay içtihatlarında da değinildiği üzere 0-3 yaş arasındaki çocukların anne ile fiziksel ve ruhsal bağı babaya göre daha fazladır. Bu durumda 0-3 yaşındaki çocuğun ihtiyaçlarına anne daha fazla karşılık verebilmektedir. Bu sebeple velayetin anneye verilmesi olasılığı yine hâkimin takdir yetkisinde olmak kaydıyla daha yüksektir.
8 Yaşındaki Çocuğun Velayet Durumu Nedir, Velayet Kime Verilecektir?
Bir üstteki cevapta değindiğimiz üzere 0-3 yaş arası çocuğun anne ile fiziksel ve ruhsal bağı daha kuvvetliyken bu yaş arttıkça örneğin sorumuzda verildiği gibi 8 yaş civarları anne ile fiziksel ve ruhsal bağın azaldığı yaşlardır. 0-3 yaş çocukların anne ile bağının kuvvetinden 8 yaşındaki bir çocuk için bahsetmemiz pek mümkün değildir. Bu durumda genellikle velayetin anneye verilebileceği söz konusu olsa da hâkimin takdir yetkisi çerçevesinde velayet babaya da verilebilecektir.
Çocuğun Cinsiyetinin Ne Olduğu Velayet Bakımından Önemli Midir?
Çocuğun cinsiyetinin velayet bakımından önemi bulunmaktadır ancak bu kriter olmazsa olmaz değildir. Cinsiyetlere göre çocukların davranışlarında farklılık olabilmektedir. Buna göre erkek çocukları ve kız çocukları arasında duygusal ve fiziksel farklılık vardır. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi cinsiyet kriteri değerlendirilmekle birlikte daha çok çocuğun ebeveyniyle olan ilişkisi önem arz etmektedir.
Velayet Davasında Çocuğa Fikri Sorulur Mu?
Eskiden böyle bir uygulama olmaması ile birlikte günümüzde velayet davalarında idrak edebilen yaştaki çocuklara da fikirleri sorulabilmektedir. Yani artık velayet davalarında belirli bir yaşa gelmiş olan çocuklara fikirleri sorulmaktadır.
Selin AVAN
