İyi hal indirimi nedir? Günümüzde son derece popüler olan iyi hal indirimi ya da takdiri indirim olarak karşımıza çıkan kavram, failin suçunun belirlenmesinin ardından, failin davranışlarından yola çıkarak hakimin takdir hakkını kullanarak cezada indirim uygulaması şeklinde ifade edilmektedir. Son dönemde sıklıkla karşımıza çıkan iyi hal indirimi hakimin takdirinde olan bir durum olarak karşımıza çıksa da hakim takdir hakkını kanuna uygun bir şekilde kullanmak zorundadır. Öte yandan Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinde düzenlenen iyi hal indirimi, belirli şartlar gerçekleştiğinde uygulanmaktadır. Şimdi iyi hal indirimi ne demek? İyi hal indirimi örnekleri nelerdir? gibi pek çok soruya yanıt vererek sizi bilgilendirmeye çalışacağız.
İçindekiler
- 1 İyi Hal İndirimi Nedir?
- 2 İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Nedenleri Nelerdir?
- 3 İyi Hal İndirimi Oranı Ne Kadar? Yüzde Kaç?
- 4 İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Uygulaması için Gerekli Şartlar
- 5 İyi Hal İndirimi Nasıl Hesaplanır?
- 6 İyi Hal İndirimi Örnekleri
- 7 İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Hangi Hallerde Uygulanmaz?
- 8 Sıkça Sorulan Sorular
- 9 Sonuç
İyi Hal İndirimi Nedir?
Yargılama sonucunda cezalandırılması yönünde karar verilen failin, verilen cezanın failin geçmişi, sosyal ilişkileri ve yargılama esnasındaki tutum ve davranışları gibi yasa ile belirtilen sebeplerle indirilmesidir. Halk arasında iyi hal indirimi olarak bilinip hukuken takdiri indirim olarak adlandırılır. İyi hal indirimi nedir? sorusuna bu şekilde yanıt verebiliriz.
Takdiri indirim nedenleri, cezanın kişiye uydurulması araçlarından biri olarak tanımlanır. Failin bazı özellikleri nedeniyle cezadan belli oranlarda indirim yapılmasını sağlayan bir kurumdur. Takdiri indirim nedenleri hakime somut olayın şartlarını gözeterek belirlenen cezada belli oranda indirim yapma yetkisi tanır. Bu şekilde genel ve soyut nitelikte belirlenmiş cezalar failin şahsına uyarlanır.
Kamuoyunda tepki uyandıran bazı suçlar bakımından iyi hal indiriminin uygulanması zaman zaman tartışmaların neden olmakta ve cezanın indirilmesinin doğru olup olmadığı tartışılmaktadır.
Ceza Hukuku ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Ceza Hukuku alanındaki diğer konularda bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.
İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Nedenleri Nelerdir?
İyi hal indirimi (takdiri indirim), Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde uyarınca, hakimin takdirinde olmak kaydıyla iyi hal şartlarının oluşması halinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezasına; müebbet hapis cezası ise 25 yıl hapis cezasına indirilir. Bunun dışındaki süreli cezalar ise altıda bir oranında indirilir. TCK 62’de iyi hal indirimi nedenleri açıklanmıştır. Buna göre iyi hal indirimi için:
- Failin geçmişi,
- Failin sosyal ilişkileri,
- Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları,
- Cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri göz önüne alınır.
Failin geçmişte herhangi bir suç işlememiş olması, bir sabıka kaydının bulunmaması, kamunun yararına faaliyetlerde bulunmuş olunması gibi durumlarda hakim cezada indirime gidebilir. Geçmişte işlediği bir suç varsa bu suç ile yargılama konusu suçun arasındaki benzerlik aradan geçen zaman failin kusurluluğu gibi hususlar dikkate alınır.
Failin, aile bireyleri ile akrabalarıyla arkadaşlarıyla arasında olan sosyal ilişkileri ve failin çevresindeki insanların ona karşı gösterdikleri sahip sevgi bir ölçüt olarak kullanılabilir.
Failin fiilden sonraki pişmanlığını gösteren davranışlar, işlediği suç nedeniyle pişmanlık duyması ve mağdurun zararı gidermeye çalışması, suçunu bir daha tekrarlamamak için gerekli önlemleri alması olarak örneklendirilebilir. Yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışlar ise mahkemenin işleyişini bozacak davranışlarda bulunmaması, duruşmalara katılması, mağdurdan özür dilemesi olabilir. Cezanın fail üzerindeki olası etkileri olarak da kamu görevini kaybedecek olması veya bir meslekten ya da bir sanatın icrasından men edilecek olması takdiri indirim olarak gözetilebilir.
Daha önce de belirtildiği üzere takdiri indirim nedenleri hakimin cezayı failin şahsına uydurmasına imkan tanır. Dolayısıyla her ne kadar bir takım kriterler mevcut olsa da bunlarla kategorik bir belirleme yapılamaz. Fakat, failin mahkemeyi etkilemek için sergilediği tutum ve davranışları takdiri indirim nedeni sayılmayacaktır.
Verilen kararda yapılan indirimin sebebi gerekçesiyle birlikte gösterilmelidir. Yukarıda sayılan kanunda belirtilmiş olan nedenler dışında farklı bir nedene dayanılarak indirim uygulanamaz. 12.05.2022 tarihli ve 7406 sayılı yasa ile söz konusu takdiri indirim nedenleri sınırlı şekilde sayılmıştır. Yapılan bu yasal değişiklikten önce takdiri indirim nedenleri sınırlı olarak sayılmamıştı ve bu nedenlere benzer sebeplerle de indirim uygulanabiliyordu. Yapılan değişiklikten sonra maddede belirtilen hususlar dışında bir gerekçe gösterilmesi imkansız hale gelmiştir.
İyi hal indirimi uygulanmadığında da neden uygulanmadığına dair gerekçe belirtilmelidir. Hakim, iyi hal indiriminin uygulanmadığına dair gerekçeyi belirtmezse, bu durum bir bozma nedeni sayılacaktır.
Nitekim Yargıtay 14. Ceza Dairesinin 9.01.2020 tarihli ve 2020/189 sayılı kararında ‘’… sanırım geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar göz önünde bulundurularak 5237 Sayılı TCK’nın 62.maddesinin uygulanıp uygulanmayacağını değerlendirilmesi gerekirken ‘’ Sanığın suçun işleyiş şeklinden saptanan suç işleme eğilimli kişilik özelliği göz önünde bulundurarak hakkında TCK’nın 62/1.maddesinin takdiren uygulanmasına yer olmadığına,’’ şeklindeki bir açıklamanın, kanun koyucunun aradığı anlamda kanuni ve yeterli bir gerekçe niteliği taşımadığı gözetilmeden sanık hakkında yetersiz gerekçeyle söz konusu maddenin tatbikine yer olmadığına karar verilmesi karşısında…’’ olarak ifade etmiştir.
İyi Hal İndirimi İle İlgili 12.05.2022 Tarihli ve 7406 Sayılı Kanunla Yapılan Değişikliğin Gerekçesi:
Maddenin değişiklikten önceki halinde ‘’ gibi hususlar’’ ibaresi yer aldığından, hakimin takdiri indirim uygulayabilmesi için dikkat etmesi gereken hususlar bir sınırlamaya tabi değildi. Yargılama esnasında hakimin, sanığın lehine olmak üzere tespit ettiği şeyler bir indirim sebebi olarak sayılabilmekteydi.
Söz konusu değişiklikten sonra bu ibare çıkarılmış ve takdiri indirim nedenleri tahdidi yani sınırlı hale getirilmiştir. Bu şekilde sanığın cezası hakkında takdiri olarak indirim yapılabilecek sebepler netleştirilmiştir. Bu değişiklikle amaçlanan şey ise mahkemelerin arasındaki farklı uygulamaların önüne geçilmesidir. Hakim, ancak maddedeki nedenlere dayanarak takdiri indirimde bulunabilecek ve gerekçesini de ancak bunlara dayandırabilecektir.
‘’Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları’’, ‘’ Failin fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları’’ olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklikteki amaç ise failin fiilinden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışlarından yalnızca pişmanlık göstergesi olarak kabul edilenlerin takdiri indirim sebebi olarak sayılacak olmasıdır. Bu pişmanlığın samimi olması gereklidir. Örnek olarak failin gerçeğin ortaya çıkarılmasına katkıda bulunması veya ortaya çıkan zararı gidermesi verilebilir.
Ek olarak failin mahkemeyi etkilemeye yönelik şekli tutum ve davranışları takdiri indirim sebebi olarak sayılmayacaktır. Dolayısıyla fail yalnızca takdiri indirimden yararlanmak için pişman olduğunu söylediğinde veya saygılı tutumunu göstermek için kılık kıyafetine dikkat ettiğinde, bunlar takdiri indirim sebebi sayılmayacaktır.
Takdiri indirim nedenleri kararda mutlaka gerekçeleriyle gösterilmelidir. Nitekim kararların gerekçeli olması adil yargılanma hakkının esas unsurlarından biridir ve aynı zamanda hukuki güvenlik ilkesinin de bir gereğidir. Dolayısıyla, takdiri indirim uygulandığında gerekçeli kararda mutlaka bunların sebepleri, failin fiilleri ve olayla arasında ilişki kurarak şüpheye mahal vermeden açıklanmalıdır.
İyi Hal İndirimi Oranı Ne Kadar? Yüzde Kaç?
Sanık hakkında takdiri indirim uygulanması halinde verilecek olan cezanın hangi oranda indirim yapılacağı kanunda açıkça ifade edilmiştir. Peki, iyi hal indirimi ne kadar? TCK m. 62 uyarınca:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası erine müebbet hapis cezasına hükmedilir.
- Müebbet hapis cezası yerine, 25 yıl hapis cezasına hükmedilir.
- Diğer süreli hapis cezaları ve adli para cezaları ise altıda biri oranında indirilir.
Adli Para Cezası konusu hakkında da bilgi almak isterseniz, içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.
Yukarıda da görüldüğü gibi suça verilen cezaya göre iyi hal indirimi oranı değişir. Bu kapsamda iyi hal indirimi yüzde kaç? sorusuna “1/6” şeklinde yanıt verilebilir.
İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Uygulaması için Gerekli Şartlar
Türk Ceza Kanunu madde 62 kapsamında, mahkeme tarafından faile ceza verildikten sonra, failin davranışlarından yola çıkılarak cezada indirim uygulanabilir. Bu oran ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezaları dışında 6’da 1 şeklindedir. Tabii ki bazı şartların gerçekleşmesi halinde iyi hal indirimi uygulanabilir. Peki, iyi hal indirimi şartları nelerdir?
- Hakimin iyi hal indirimi için her e kadar takdir yetkisi olsa da bu yetkisi sınırsız değildir. Yukarıda da bahsedildiği üzere 7406 sayılı kanunla takdiri indirim nedenleri dört sebep olarak failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları ve cezanın failin üzerindeki olası etkileri ile sınırlandırılmıştır.
- Takdiri indirim sebepleri değerlendirmeye alınmadan sanık hakkında indirimin uygulanmamasına karar verilemez.
- Takdiri indirim uygulanmasına yönelik olarak verilecek karar gerekçeli bir şekilde verilmelidir. Hangi takdiri indirim sebebini uygulandığı gösterilmelidir.
- Sanığın lehe hükümlerin uygulanması yönündeki talebi takdiri indirim nedenlerini de kapsayacaktır.
- Sanık tarafından suçun inkar edilmesi takdiri indirim sebeplerinin uygulanmasını engellemez.
- Eğer sanığın daha öncesinde sabıka kaydı bulunmuyorsa ve yargılama sırasında olumsuz hal ve hareketleri de mevcut değilse takdiri indirim uygulanmalıdır.
- Sanığın susma hakkından yararlanması veya etkin pişmanlıkta bulunmaması takdiri indirim uygulanmasına engel teşkil etmemelidir.
İyi Hal İndirimi Nasıl Hesaplanır?
İyi hal indirimi ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine müebbet hapis cezası verilerek, müebbet hapis cezası yerine 25 yıl hepimize cezası verilerek uygulanır. Diğer süreli hapis cezalarında ise 1/6 oranında indirim uygulanır. İyi hal indirimi kaç yıl? sorusuna bu şekilde yanıt verebiliriz. Öte yandan iyi hal indirimi hesaplama işleminin gerçekleştirilmesi için failin davranışları çok önemlidir. Failin davranışlarına göre hakim takdir hakkını kullanabilir.
Söz konusu indirim verilecek olan cezanın en sanki hali üzerinden hesaplanır. TCK m. 61 uyarınca cezanın belirlenmesine ilişkin prosedür takip edilerek hesaplanan hapis cezası üzerinden indir uygulanır. Dolayısıyla temel cezanın belirlenmesinin ardından tüm arttırım ve indirimler yapıldıktan sonra en son hali üzerinden söz konusu indirim uygulanır.
İyi Hal İndirimi Örnekleri
Uygulamada iyi hal indirimi örnekleri, konunun daha net bir şekilde anlaşılabilmesi adına son derece önemlidir. Örneğin, taksitle öldürme suçunu işleyen fail TCK m. 85/1 uyarınca 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Başka bir arttırım veya indirim sebebi yoksa ve hakim iyi hal indiriminin uygulanması gerektiği yönünde karar verirse 2 yıl ile 6 yıl arasında bir ceza belirleyip, bu ceza üzerinde en fazla 1/6 oranında olmak kaydıyla indirim uygulayacaktır.
Başa bir örnekle de açıklamak gerekirse, nitelikli dolandırıcılık suçunu işleyen fail TCK m.158 uyarınca 3 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Eğer fail, mağdurun uğradığı zararı kovuşturması aşamasında karşılarsa etkin pişmanlık hükmünden yararlanacak ve cezası hakkında 1/2 oranında indirim uygulanacaktır. Etkin pişmanlığa dair indirim uygulandıktan sonra takdiri indirim uygulanacak ve kalan cezası üzerinden 1/6 oranında indirim yapılacaktır.
Kovuşturma hakkında da bilgi almak isterseniz, ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Bu örnekler oldukça soyut kalmakla birlikte ceza oranları ve hakimin takdiri somut olaya göre değişkenlik göstermektedir. Daha kesin bir sonuç ve bilgi için hukuk büromuzla iletişime geçmeniz sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır.
İyi Hal İndirimi (Takdiri İndirim) Hangi Hallerde Uygulanmaz?
İyi hal indirimi TCK m. 62 kapsamında değerlendirilmekte olup, sanığın davranışlarına yönelik olarak uygulanmaktadır. Yukarıda da belirtildiği üzere, sanık tarafından mahkemeyi etkilemeye yönelik davranışları iyi hal indirimi nedeni sayılmaz ve bu durumlarda takdiri indirim uygulanmaz.
Sıkça Sorulan Sorular
Takdiri İndirim Oranı Kaçtır?
Takdiri indirim oranı, süreli hapis cezalarında 1/6’dır. Cezanın belirlenmesinin ardından ortaya çıkan en son ceza üzerinden indirim uygulanır.
Adam Öldürmede İyi Hal İndirimi Yapılır Mı?
TCK m.62 uyarınca takdiri indirim nedenlerinin varlığı halinde ağırlaşmış müebbet hapis cezası yerine müebbet hapis cezası, müebbet cezası yerine ise 25 yıl hapis cezası verilir. Kasten öldürme suçunun basit haliyle cezalandırılan bir kişi müebbet hapis cezasına çarptırılır. Bu bakımdan hakim takdiri indirim nedeninin varlığını öngördüğünde söz konusu ceza 25 yıla indirilebilmektedir.
Kravat Takarsam İyi Hal İndirimi Alır Mıyım?
Takım elbise giyilmesi yani kravat takılması, mahkemeye karşı olan ciddiyeti ve saygıyı gösterebilir. Fakat bunlar bir ceza indirimi sebebi olarak tanımlanamaz. Resmi giyinmek her zaman avantajlı olsa da yargının sonucunu değiştirme gücünü haiz değildir. Bu nedenle kravat indirimi adında bir indirim söz konusu değildir. Buradaki temel amaç, ciddiyete uygun olarak giyinmektir.
Nitekim takdiri indirim sebepleri TCK m.62 ile sayılmış ve 12.05.2022 tarihli 7406 sayılı kanunla söz konusu sebeplerle sınırlanmıştır. Hakim takdir yetkisine sahip olduğundan iyi hal indirimi uygulamak zorunda değildir. Fakat uygulanmamasını gerekçesiyle kararında belirtmelidir.
Kadın Cinayetlerinde İyi Hal İndirimi Kaldırıldı Mı?
Medyada her ne kadar bu yönde haberler yapılmış olsa da mahkemelerin kadı cinayetlerinde takdiri indirim kullanamayacağına yönelik bir düzenleme getirilmedi.
Kadına yönelik şiddetin oldukça büyük bir toplumsal sorun olduğu aşikardır ve mevzuatta bu şuralara karşı daha caydırıcı düzenlemeler yapılması gerektiği yönündeki talepler çoktur. Bu yönde TCK m.82 kapsamında yapılan değişiklik ile kadına karşı işlenen öldürme suçu nitelikli hal kapsamına alınmıştır. Dolayısıyla kadına karşı işlenen öldürme suçunda verilecek olan ceza ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çıkartılmıştır. Sanık hakkında bir takdiri indirim nedeni uygulanırsa bu ceza, müebbet hapis cezasına indirilecektir.
Cezaevinde İyi Hal İndirimi Nasıl Hesaplanır?
İyi hal indirimi, verilen cezanın belirli bir oranında yapılan indirimi ifade etmektedir. Bu indirim verilen hapis cezasının ya da adli para cezasının 6’da 1 oranında indirilmesidir. Hesaplamada bu oran kullanılır. Öte yandan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında iyi hal indirimi uygulanırsa, ceza müebbet hapis cezasına çevrilecektir. Müebbet hapis cezasında iyi hal indirimi uygulanırsa o halde ceza 25 yıla indirilecektir.
İyi Hal İndirimi Kaç Yıl?
İyi hal indiriminde belirli bir yıl söz konusu değildir. Ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezaları dışındaki tüm cezalarda iyi hal indirimi oranı 1/6 şeklindedir. Örneğin 6 yıllık bir cezada 6’da 1 indirim uygulandığında ceza 5 yıla düşecektir.
Mahkemede İyi Hal İndirimi Ne Kadar?
Faile mahkeme tarafından verilen cezanın miktarının belirlenmesinin ardından, iyi hal indirimi söz konusu olduğunda, cezada 1/6 oranında indirim yapılmaktadır.
Ağırlaştırılmış Müebbet Aftan Yararlanabilir Mi?
Türk Ceza Kanunu’na göre ağırlaştırılmış müebbet, ömür boyu süren bir hapsi ifade etmektedir. Bu nedenle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası için geçerli bir af uygulaması bulunmamaktadır.
Sonuç
İyi hal indirimi ile ilgili yaşadığınız sorunlarda, Burak Temizer Hukuk Bürosu’nun deneyimli İstanbul ceza avukatı kadrosu her zaman yanınızda yer almaktadır.
TCK m. 62’de düzenlenmiş olan takdiri indirim imanı doğrultusunda yapılacak olan ceza indirimi somut olaya göre değişebilmektedir. Ceza davalarında telafisi zor sonuçlar doğabileceğinden tecrübeli bir ceza avukatının yardımına başvurmak önem arz etmektedir. Cezanın belirlenmesi prosedürünün ve iyi hal indiriminin uygulanmasına olanaklı durumun varlığı için bir ceza avukatının hukuki yardımına başvurulmalıdır. Burak Temizer Hukuk Bürosu olarak ceza alanında sahip olduğumuz bilgi ve deneyim ile sizlere yardım etmek için buradayız.
İPEK HEPDİKER
BURAK TEMİZER HUKUK BÜROSU