Yakalama Nedir? Yakalama Kararı ve Yakalama Süreci (CMK m.90)

Yakalama, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) yer alan şartların varlığı halinde, kişilerin özgürlüklerinin sınırlanması anlamına gelen bir koruma tedbiridir. Yakalama işlemi çoğunlukla kolluk kuvvetleri tarafından gerçekleştirilse de, bazı özel durumlarda vatandaşlar tarafından da yakalama yapılması mümkündür.

Yakalama Kararı Hakim Onayına Tabi Midir?

Kural olarak kişi özgürlüğünü sınırlandıran işlemlerde hakim kararı gereklidir. Ancak yakalama, bu kurala bir istisna oluşturur. Zira yakalama anında gecikme yaşanması, şüpheli ya da sanığın kaçmasına veya delillerin yok edilmesine neden olabilir. Bu nedenle, Ceza Muhakemesi Kanunu, bazı hallerde hakim kararı olmaksızın yakalama yapılmasına imkân tanımıştır.

---

Vatandaş Tarafından Yakalama Mümkün Müdür?

CMK’nın 90/1. maddesi, vatandaşların belirli şartlar altında yakalama yapabileceğini açıkça belirtmiştir. Bu şartlar şunlardır:

• Kişiye suç işlerken rastlanması (suçüstü hali),

• Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçma ihtimalinin bulunması veya kimliğinin hemen tespit edilememesi.

Bu durumlarda, kişi vatandaşlar tarafından yakalanabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır: zor kullanma sınırı, yalnızca kaçışı engelleyecek ölçüde ve makul seviyede olmalıdır. Silah kullanımı gibi orantısız müdahaleler hukuka aykırıdır.

Vatandaş tarafından yapılan yakalama sonrasında, derhal kolluk birimlerine haber verilmesi ve kişinin teslim edilmesi zorunludur. Kolluk da gecikmeksizin Cumhuriyet savcısına bilgi vermeli ve savcının talimatı doğrultusunda işlem yapmalıdır.

---

Kolluk Kuvvetleri Hangi Durumlarda Yakalama Yapabilir?

1. Yakalama Emri Olmaksızın Doğrudan Yakalama

CMK m. 90/2 ve Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği m. 5 uyarınca, bazı istisnai hallerde kolluk kuvvetleri, herhangi bir hakim kararı ya da yakalama emri olmaksızın kişiyi yakalayabilir. Bu hallerin başlıcaları:

• Tutuklama kararı verilmesini gerektiren bir durumun varlığı,

• Yakalama emri düzenlenmesini gerektiren acil bir halin olması,

• Cumhuriyet savcısına ya da kolluk amirine başvurma olanağının bulunmaması.

Bu üç şartın birlikte gerçekleşmesi durumunda kolluk görevlileri yakalama yapma yetkisine sahiptir.

2. Yönetmelikte Belirtilen Diğer Yakalama Halleri

Kolluk görevlileri aşağıda sayılan hallerde de doğrudan yakalama yapabilir:

• Kolluğun verdiği emirlere itaatsizlik eden veya aldığı tedbirlere uymayan kişiler,

• Görev yapan kolluğa zorla karşı koyan ve bu davranışı sürdürebileceği değerlendirilen kişiler,

• Uyuşturucu madde kullanan, bulunduran veya satanlar,

• Aşırı derecede sarhoş olan ve çevreye zarar veren bireyler,

• Kamu düzenini bozan, uyarılara rağmen saldırgan tutumlarını sürdürenler,

• Toplum için tehdit oluşturduğu değerlendirilen akıl hastaları, madde bağımlıları, serseriler ya da bulaşıcı hastalık taşıyan kişiler,

• Mahkeme kararıyla çocuk bakım kurumlarına yerleştirilmesine karar verilen çocuklar,

• Sınır dışı veya iade kararı verilmiş olan yabancılar.

Soruşturma ve Kovuşturma konuları hakkında da bilgi almak isterseniz, ilgili içeriklerimize göz atabilirsiniz.

---

Yakalama Kararı Hangi Durumlarda Çıkarılır?

Soruşturma evresinde, şüpheli çağrıya rağmen gelmiyor ya da kendisine çağrı yapılamıyorsa, Cumhuriyet savcısının talebi üzerine Sulh Ceza Hakimliği tarafından yakalama kararı çıkarılabilir. Ayrıca;

• Tutuklama talebinin reddine karşı yapılan itirazın kabul edilmesi durumunda,

• Karakoldan ya da ceza infaz kurumundan kaçan şüpheli, sanık, tutuklu veya hükümlü hakkında da yakalama emri düzenlenebilir.

Kovuşturma aşamasında kaçan sanıklar hakkında ise hakim veya mahkeme doğrudan ya da Cumhuriyet savcısının istemiyle yakalama kararı verebilir.

---

Şikayete Bağlı Suçlarda Yakalama Mümkün Mü?

Genel kural olarak, şikayete bağlı suçlarda yakalama yapılabilmesi için şikayet şartı aranır. Ancak CMK m. 90/3, bazı istisnalar getirmiştir. Şikayete bağlı suçlarda, aşağıda belirtilen kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde şikayet aranmaksızın yakalama yapılabilir:

• Çocuklar,

• Beden veya akıl hastalığı bulunanlar,

• Maluliyet veya güçsüzlük sebebiyle kendilerini koruyamayacak durumda olan bireyler.

Hakkımda Şikayet Var Mı? sorusuna en kapsamlı şekilde yanıt verdiğimiz içeriğimizi de inceleyerek kapsamlı bilgi edinebilirsiniz.

---

Yakalama Sonrasında Ne Olur?

Yakalanan kişinin öncelikle kaçmasını ya da kendine ve çevresine zarar vermesini önleyici tedbirler alınır. Ardından kişiye hakları derhal bildirilmelidir.

Eğer yakalama işlemi bir emir olmaksızın yapılmışsa, derhal Cumhuriyet savcısına haber verilmelidir.

Yakalanan kişi, 24 saat içinde ya doğrudan yetkili mahkemeye çıkarılmalı ya da SEGBİS (Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi) ile ifadesi alınmalıdır. Bu süreye riayet edilmemesi, hukuka aykırılık doğurur.

---

Yakalanan Kişinin Sahip Olduğu Haklar Nelerdir?

Yakalanan birey, yakalama işlemi tamamlandığında aşağıdaki haklara sahiptir:

• Yakalama nedenini ve suçlamaları öğrenme hakkı,

• Yakınlarına haber verilmesini isteme hakkı,

• Susma hakkı,

• Avukat yardımı alma hakkı,

• Yakalama işlemine karşı itiraz etme hakkı.

Bu haklar yazılı olarak bildirilmeli; mümkün değilse sözlü olarak derhal anlatılmalıdır. Hakların bildirilmemesi, hukuka aykırılık oluşturur.

---

Yakalama İşlemine İtiraz Edilebilir Mi?

Ceza Muhakemesi Kanunu m. 91/5, yakalama işlemine karşı Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz hakkı tanımaktadır. Bu hakka sahip olan kişiler şunlardır:

• Yakalanan kişi,

• Müdafii (avukatı),

• Yasal temsilcisi,

• Eşi,

• Birinci veya ikinci derece kan hısımları.

Sulh Ceza Hakimliği, yapılan itirazı 24 saat içinde karara bağlamak zorundadır. İtiraz, dosya üzerinden değerlendirilir ve karar verilir.

Ceza Hukuku alanında merak ettiğiniz farklı soruların yanıtlarına da ulaşmak isterseniz, ilgili kategorimizi ziyaret edebilirsiniz.

---

SONUÇ: Yakalama Tedbiri Hukuki Güvencelerle Sınırlanmalıdır

Yakalama, Ceza Muhakemesi Kanunu çerçevesinde sıkı kurallarla düzenlenmiş, ancak bazı istisnai durumlarda hakim kararı olmadan da uygulanabilen bir koruma tedbiridir. Ancak bu tedbirin uygulanmasında kişi hak ve özgürlüklerine azami özen gösterilmelidir. Usulsüz yakalama, hem mağduriyet hem de delil hukuku açısından ciddi sakıncalar doğurabilir. Bu nedenle hem vatandaşların hem de kolluk güçlerinin yasal sınırlar konusunda bilinçli hareket etmesi elzemdir.

Sadece ifadeye yönelik yakalama kararı ile ilgili olarak yazılmış makalemize buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. 

---

Yakalama İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Vatandaş olarak birini yakalarsam sorumlu olur muyum?

Eğer CMK m. 90/1’de belirtilen şartlar yoksa ve orantısız zor kullanılırsa, hukuki ve cezai sorumluluğunuz doğabilir.

Yakalama sırasında avukatımla görüşebilir miyim?

Evet. Yakalama sonrasında müdafiden yararlanma hakkınız vardır.

Yakalama emrine itiraz edersem ne olur?

Sulh Ceza Hakimliği, itirazınızı 24 saat içinde değerlendirir ve bir karar verir. Karar, dosya üzerinden verilir.

Yakalama ile gözaltı aynı şey midir?

Hayır. Yakalama, kişinin özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanmasıdır. Gözaltı ise belirli sürelerle özgürlüğün kısıtlanmasını ifade eder ve daha fazla hukuki prosedür içerir.

Yakalama Kararının Kaldırılması Ne Anlama Gelir?

Yakalama kararının kaldırılması, hakkında yakalama emri bulunan kişinin özgürlüğünün yeniden sağlanması anlamına gelir. Bu durumda kişi, yakalama işlemi hangi aşamada gerçekleştirilmiş olursa olsun, serbest bırakılır. Eğer kişi kolluk (polis veya jandarma) tarafından nezarethanede tutuluyorsa, tahliye edilir. Adliyede ise savcılık veya mahkeme kararıyla serbest bırakılır.

Yakalama Kararı Nasıl Kaldırılır?

Hakkında yakalama kararı çıkan kişi, bu karara karşı itiraz etme hakkına sahiptir. Aynı şekilde yakalanan kişinin eşi, kanuni temsilcisi ya da birinci ve ikinci derece yakın akrabaları da itirazda bulunabilir. Yapılan itiraz, Sulh Ceza Hakimliği tarafından değerlendirilir. Hakim, yakalama işleminin hukuka uygun olmadığını tespit ederse, yakalama kararını kaldırır ve kişinin serbest bırakılmasına karar verir.

Yakalama Kararı veya Emri Kaç Günde Çıkar?

Yakalama kararlarının verilmesi için belirlenmiş kesin bir süre yoktur. Ancak uygulamada, soruşturma aşamasında şüpheli çağrıldığında ulaşılmaması veya çağrıya rağmen gelmemesi halinde yakalama kararı çıkabilir. Kovuşturma aşamasında ise genellikle ilk duruşmaya gelmeyen sanık hakkında ikinci duruşmada zorla getirme, üçüncü duruşmada ise yakalama kararı verilir. Suçun ağırlığı, kaçma şüphesi ve delillerin karartılma ihtimali gibi durumlarda ise doğrudan yakalama kararı çıkarılması da mümkündür.

Yakalama Kararı Nereden Görüntülenir?

Yakalama kararları adli sicil kaydında yer almaz çünkü bu kararlar kesinleşmiş yargı kararları değildir. Ancak GBT (Genel Bilgi Toplama) sistemi üzerinden görülebilir. Yakalama emri, UYAP sistemine işlendiği anda kolluk kuvvetleri dahil tüm adli merciler tarafından görüntülenebilir hale gelir.

Mahkemeden Verilen Yakalama Kararı Ne Zaman GBT Sistemine Düşer?

Mahkeme tarafından verilen yakalama kararı, genellikle duruşmanın hemen ardından kalem tarafından UYAP sistemine girilir. UYAP üzerinden sisteme kaydedilen karar aynı anda GBT’ye aktarılır. Böylece kararın verildiği andan itibaren kişi hakkında işlem yapılabilir hale gelir.

Yakalama Kararı veya Emri Nasıl Sorgulanır?

Eğer bir mahkeme dosyasında yargılama devam ediyorsa, ilgili dosya üzerinden yakalama kararı olup olmadığı öğrenilebilir. Kişinin avukatı dosyayı inceleyerek bilgi alabilir. Soruşturma aşamasındaysa, ilgili savcılık dosyasının incelenmesi gerekir. Avukat aracılığıyla dosya içeriği incelenerek şüpheli hakkında yakalama emri bulunup bulunmadığı öğrenilebilir.

Yakalama Kararı Ne Zaman Hükümsüz Hale Gelir?

Bir kişi hakkında düzenlenen yakalama kararı, şu durumlarda geçerliliğini yitirir:

• Kişinin yakalanması ve hâkim önüne çıkarılması,

• Hakkında yürütülen soruşturma neticesinde takipsizlik (KYOK) kararı verilmesi,

• Mahkeme tarafından beraat, davanın düşmesi veya reddine karar verilmesi.

Ayrıca, yakalama kararını veren savcılık, hakimlik veya mahkeme bu kararı geri çekerse, karar sistemden tamamen silinir.

Yakalama Kararı E-Devlet Üzerinden Görülebilir mi?

Yakalama kararları doğrudan e-Devlet ekranında görünmez. Ancak yargılama süreci devam eden bir mahkeme dosyası varsa, UYAP Vatandaş Portalı’na e-Devlet şifresiyle girilerek dosya içeriğinden bilgi alınabilir. Buna karşın, soruşturma aşamasındaki yakalama kararları hiçbir şekilde e-Devlet sisteminde görüntülenemez.

---

İstanbul Şişli merkezli Burak Temizer Hukuk Bürosu olarak, yakalama, gözaltı, tutuklama gibi koruma tedbirlerine ilişkin tüm hukuki süreçlerde müvekkillerimizin haklarını etkin şekilde savunuyoruz. Detaylı bilgi ve danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.