Sağlık Çalışanlarına Şiddet ve Cezası

Sağlık çalışanlarına şiddet, özellikle son dönemde ülkenin ana gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Son dönemde sağlık çalışanları sıklıkla şiddete maruz kalmaktadır. 5 Nisan 2024 tarihli Sağlıkta Şiddet Araştırması Raporu‘na göre, araştırmaya katılan 361 sağlık çalışanının %69’unun şiddete maruz kaldığı tespit edilmiştir. Bu araştırma son dönemde sağlık personeline karşı şiddetin ülkemizde çok ciddi bir sorun olduğunu ortaya koymuştur. Biz de bu yazımızda sağlık çalışanlarına karşı şiddet, sağlık çalışanına şiddetin cezası ve şiddet türlerinden söz edeceğiz.

Sağlık Çalışanı Kapsamında Olan Kişiler Kimlerdir?

Hangi meslek gruplarının sağlık çalışanı olarak kabul edilebileceği 22 Mayıs 2014 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarına Dair Yönetmelik‘te belirtilmiştir. Buna göre;

• Doktorlar ve uzman doktorlar
• Diş doktorları ve uzman diş doktorları
• Eczacılar
• Ebeler ve ebe yardımcıları
• Hemşireler ve hemşire yardımcıları
• Klinik Psikologlar
• Diyetisyenler
• Dil ve konuşma terapistleri
• Podologlar
• Sağlık fizikçileri
• Perfüzyonistler
• Teknikerler (Eczane teknikeri, ergoterapi teknikeri, tıbbi laboratuvar teknikeri, radyoterapi teknikeri vs.)
• Optisyenler
• Acil tıp teknisyeni
• Sağlık bakım teknisyeni vd. sağlık çalışanı kabul edilirler. 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na göre ise sağlık çalışanları kamu görevlisi sayılırlar.

---

Ceza Hukuku ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve Ceza Hukuku alanındaki diğer konularda bilgi edinmek isterseniz, ilgili sayfayı ziyaret edebilirsiniz.

---

Sağlık Çalışanlarına Şiddet Nedir?

Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, ‘’kendisine, başka birisine ya da grup veya topluluğa karşı olarak öldürme, yaralama, ruhsal zedeleme, gelişimsel bozukluğa yol açabilecek fiziksel zorlama, kaba kuvvet uygulama veya tehdit eylemleri, şiddetin unsurlarıdır. Sağlık kurumlarında ise ‘’hasta, hasta yakınları veya üçüncü bir kişiden gelen, sağlık personeli için risk taşıyan; tehdit davranışı, sözel tehdit, fiziksel veya cinsel saldırı, şiddet kapsamındadır.

Şiddetin Türleri Nelerdir?

Sağlık sektöründe, çalışanların karşılaştığı pek çok şiddet türü bulunuyor. Bu kapsamda ilgili şiddet türlerinin içeriğine göre farklı hukuki yaptırımlar ortaya konuluyor. Peki, sağlık çalışanlarına karşı işlenen suçlar nelerdir?

1.    Sözel ve Psikolojik Şiddet

Bireyin kişiliğine ve ruhsal bütünlüğüne zarar veren sözlü davranışlardır. Hakaret (küfür, aşağılama vs.), Tehdit suçu örnek olarak verilebilir.

2.    Fiziksel Şiddet

Bireyin vücut bütünlüğüne zarar veren kasıtlı davranışlardır. Kasten öldürme ve kasten yaralama (tokat atmak, tekme atmak, yumruk atmak, bir şeyler fırlatmak, kesici-delici alet veya ateşli silah kullanmak, yere yatırmak, el kol bükmek, yakmak, boğmak vs.)suçları örnek olarak verilebilir.

3.    Cinsel Şiddet

Bireyin cinsel dokunulmazlığına karşı işlenen davranışlardır. Cinsel Taciz, teşhircilik suçları örnek olarak verilebilir.

Sağlık Çalışanına Şiddetin Cezası

3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na göre kamu ya da özel sektör fark etmeksizin sağlık kurumlarında ya da kuruluşlarında görev yapmakta olan sağlık görevlisi ile yardımcılarına karşı görevleri nedeniyle işlenen ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenen Kasten Yaralama (TCK 86), Tehdit (TCK 106), Hakaret (TCK 125) ve Görevi Yaptırmamak İçin Direnme (TCK 265) suçlarında faile verilecek ceza yarı oranda artırılır. Ayrıca Türk Ceza Kanunu’nun 51.maddesinde düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi hükümleri, burada uygulanmaz. Dolayısıyla Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na göre sağlık personelleri kamu görevlisi sayılır.

1.    Sağlık Çalışanına Karşı Kasten Yaralama (TCK 86) Suçu ve Yaptırımı

Türk Ceza Kanunu’nun 86.maddesine göre bilerek ve isteyerek bir başkasının sağlığına fiziksel olarak zarar veren kişi kasten yaralama suçunu işlemiş olur ve bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suç eğer sağlık çalışanına karşı işlenirse TCK 86/3-d’ye göre faile verilecek ceza yarı oranda artırılır. Yani kasten yaralama suçunun sağlık çalışanına karşı işlenmesi, suçun cezasını artıran nitelikli haldir. Sağlık çalışanlarına karşı kasten yaralama suçunun işlenmesi durumunda faile verilecek ceza yarı oranda artırılarak, bir buçuk yıldan dört buçuk yıla kadar hapis cezası verilir.

Kasten yaralama suçu, basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek şekilde hafif olarak işlenmişse, mağdurun şikayeti üzerine faile dört aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası verilir. Ancak basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek şekilde işlenen kasten yaralama suçu eğer sağlık çalışanına karşı işlenmişse suçun cezası yarı oranda artırılır ve faile altı aydan bir buçuk yıla kadar hapis cezası verilir. TCK 86/3 uyarınca sağlık çalışanlarına karşı işlenen kasten yaralama suçu şikayete bağlı bir suç değildir.

---

Kasten Yaralama Suçu hakkında kapsamlı bilgi edinmek isterseniz, ilgili içeriğimizi ziyaret edebilirsiniz.

---

2.    Sağlık Çalışanına Karşı Tehdit (TCK 106) Suçu ve Yaptırımı

Türk Ceza Kanunu’nda tehdit suçunda kamu görevlileri ile ilgili bir nitelikli hal düzenlenmemiştir. Tehdit suçunun basit halini işleyen faile altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verilir. Eğer suç kadına karşı işlenmiş ise dokuz aydan iki yıla kadar hapis cezası verilir. 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu’na göre tehdit suçu sağlık personeline karşı işlenirse cezası yarı oranda artırılır. Yani Tehdit suçunun basit halini işleyen faile dokuz aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.

---

Tehdit Suçu ile ilgili de kapsamlı bilgi edinmek isterseniz, sizin için hazırladığımız içeriğimize göz atabilirsiniz.

---

3.    Sağlık Çalışanına Karşı Hakaret (TCK 125) Suçu ve Yaptırımı

Türk Ceza Kanunu’nun 125.maddesinde hakaret suçu düzenlenmiştir. Buna göre hakaret suçunu işleyen fail üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına çarptırılır. Ancak TCK 125/3-a gereğince hakaret suçu sağlık çalışanına karşı işlenirse cezasında artışa gidilir.

---

Hakaret Suçu hakkında da bilgi almak ve aklınıza takılan sorulara yanıt bulmak isterseniz, bağlantıya tıklayabilirsiniz.

---

4.    Görevi Yaptırmamak İçin Direnme TCK 265) Suçu ve Yaptırımı

Türk Ceza Kanunu’nun 265.maddesine göre kamu görevlisinin görevini yapmasını engellemek maksadıyla cebir ya da tehdit kullanan kişi altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına çarptırılır.

Sağlık Çalışanlarına Şiddet Katalog Suç Mudur?

5271 Sayılı Ceza Mahkemesi Kanunu’nun (CMK) 100.maddesinin 3.fıkrasına 12 Mayıs 2022 tarihinde yapılan eklemeye göre sağlık çalışanlarına karşı görevleri sırasında ya da görevleri sebebiyle işlenen kasten yaralama suçu katalog suç kapsamındadır. Katalog suç, bazı koruma tedbirlerinin (gözaltı, tutuklama vs.) uygulanacağı sınırlı suçları ifade eder. Sağlık çalışanına karşı kasten yaralama suçu işlendiği zaman Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100.maddesi ve ilgili fıkraları uyarınca şüpheli veya sanığa karşı gözaltı, tutuklama gibi koruma tedbirleri uygulanır.

---

Katalog Suçlar isimli konumuza da göz atarak, daha detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

 

Şiddete Uğrayan Sağlık Çalışanlarının Hakları Nelerdir?

1.    Şiddete Uğrayan Sağlık Personelinin Hastayı Reddetme Hakkı

14 Mayıs 2012 tarihinde Sağlık Bakanlığınca yayınlanan Çalışan Güvenliğinin Sağlanması Genelgesinin 6.maddesi uyarınca sağlık personelleri, sağlık hizmeti esnasında şiddete uğrarsa acil verilmesi gereken sağlık hizmetleri haricindeki hizmetlerden çekilme talebinde bulunabilir.  Bu hüküm, sağlık hizmetinden çekilmeyi sağlık personelinin inisiyatifine bırakmıştır.

Sağlık personelinin hizmetten çekilebilmesine dair bir diğer yasal dayanak, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 13.maddesidir. İlgili hükme göre; ciddi bir tehlike ile karşı karşıya kalan sağlık personelleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu’na, eğer işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu bulunmuyorsa işverene başvurarak durumun tespitini ve gerekli önlemlerin alınmasını isteyebilir. Sağlık personelinin talebine ilişkin karar derhal verilmelidir. Verilmiş olan karar, sağlık personeline yazılı olarak bildirilir. Sağlık personelinin talebi kabul edilirse, sağlık personeli, gereken tedbir alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Eğer tehlike sağlık personeli açısından önlenemeyecek durumda ise çalışan, işyerini terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanın bu hakkı, işveren tarafından kısıtlanamaz.

2.    Sağlık Personellerine Şiddete Karşı Uygulanan Cezai Yaptırımlar

Sağlık personellerine karşı uygulanan şiddet suçlarında (Ör: Kasten Öldürme, Kasten Yaralama, Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama, Tehdit vs.) Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümleri uygulanır. Yukarıda daha detaylı anlatıldığı üzere, sağlık personelleri kamu görevlisi sayıldığından, eğer kanunda özel bir düzenleme mevcutsa kamu görevlisine karşı işlenen şiddet suçlarında faile verilecek ceza artırılır. Örneğin;

• Kasten öldürme suçunun basit halinin cezası müebbet hapis iken, bu suç sağlık personeline karşı, görevi sebebiyle işlenirse fail, ağırlaşmış müebbet hapis cezasına çarptırılır.
• Kasten yaralama suçu sağlık personeline karşı görevi sebebiyle işlenirse, failin cezası artırılır.

Yukarıda verilen iki örnek, Türk Ceza Kanunu’nun kamu çalışanına karşı öngördüğü tüm nitelikli hallerde geçerlidir.

Belirtmekte fayda var ki, sağlık personeline karşı işlenen şiddet suçlarına, ‘’kamu görevi nedeniyle’’ nitelikli halden ceza verebilmek için şiddet suçunun mağdurun görevi sebebiyle işlenmiş olması gerekir. Örneğin bir doktor yolda giderken yanlışlıkla birine omuz attıktan sonra, omuz attığı kişi tarafından şiddete maruz kalırsa bu olayda suç kamu görevi nedeniyle işlenmiş sayılmaz. Çünkü doktora karşı işlenmiş olan kasten yaralama suçunun sebebi onun doktor olmasından kaynaklı değildir. Bu olayda fail, somut olayda eğer varsa kasten yaralamanın başka nitelikli hallerinden, eğer yoksa da kasten yaralamanın basit halinden sorumlu tutulur.

Ayriyeten, sağlık personeline karşı işlenen şiddet suçlarının illa ki mağdurun görevi esnasında işlenmesine gerek yoktur. Örneğin, ölüm döşeğinde bir hastayı kurtaramayan doktoru, hastane dışında gören hastane yakını eğer doktora karşı kasten yaralama suçunu işlerse kasten yaralama suçunun kamu görevlisine karşı işlenmiş nitelikli halinden sorumludur. Çünkü failin kasten yaralama suçunu işlemesinin sebebi mağdurun görevinden kaynaklıdır.

3.    Sağlık Personelinin Uğradığı Şiddetten Doğan Tazminat Hakkı

Sağlık personeline karşı şiddet sonrasında ceza davası açılabildiği gibi hukuk davası da açılabilir. Sağlık personeli uğradığı şiddetten dolayı Türk Borçlar Kanunu’ndaki (TBK) haksız fiil hükümlerine göre tazminat davası açabilir. Türk Borçlar Kanunu’nun 49.maddesine göre başkasına zarar veren, verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Bunun için Türk Borçlar Kanunu’nun 50.maddesi uyarınca zarar gören sağlık personeli, zarar gördüğünü mahkemeye ispat etmelidir. Eğer uğranılan zararın miktarı net bir şekilde ispat edilememişse hakim, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.

Tazminat miktarı belirlenirken kusurun ağırlığı göz önünde tutulur. Şiddet gören sağlık çalışanı, tazminat adı altında aşağıda sayılan hususları, karşı taraftan isteyebilir:

• Tedavi giderleri
• Şiddet sonrası uğradığı kazanç kaybı
• Şiddet sonrası çalışma gücü azalmışsa ya da bitmişse bu hususlarda dolayı doğan kayıplar
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar

Beyaz Kod Uygulaması Nedir?

Beyaz kod, Sağlık Bakanlığı Hukuk Müşavirliği bünyesinde faaliyet gösteren bir uygulamadır. Bu uygulama 7/24 hizmet vermektedir. Sağlık hizmetinin verilmesi esnasında ya da sağlık hizmetinden dolayı sağlık personellerine yönelik tehdit, hakaret vs. suç olaylarında uygulanan bir alarm sistemidir. Beyaz kod uygulaması, Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan Hukuki Yardım ve Beyaz Kod Uygulaması Hakkındaki Genelge’de detaylıca açıklanmıştır. Beyaz kodun temel amacı sağlık çalışanlarına karşı uygulanan şiddeti önlemek ve sağlık çalışanlarının güvenliğini sağlamaktır.

Araştırma kapsamında bulunan devlet hastanelerinde güvenlik ekibi içinde yer alan vardiya amirince günlük çağrı cihazı ile beyaz kod vakaları takip edilir. Çağrı geldiği anda yeterli sayıda güvenlik personelinin duruma müdahale edip olay yerine gitmesi sağlanır. Şiddete maruz kalmış olan personeller Çalışma Hakları ve Güvenliği Birimi’ne başvurarak olayın tutanağını ve hukuki yardım taleplerini hastaneye iletilirler ve hastane idaresi adına hukuki süreç işlemleri başlatılır.

Beyza Kod Nasıl Verilir?

Beyaz kod vermek için sağlık personelinin birden çok seçeneği vardır. Bu seçenekler aşağıdaki gibidir:

1. Hastane içindeki herhangi bir dahili hattan 1111’i aramak
2. 113 Beyaz Kod Çağrı Merkezini aramak
3. Beyaz Kod Olay Bildiri Formu’nu doldurmak.

Kamu Hastanelerinde Uygulanan Diğer Kod Uygulamaları

1.    Mavi Kod

2008 yılından bu yana ülkemizde uygulanmaktadır. Acil müdahale ihtiyacı olan hastalar, hasta yakınları ve hastanedeki sağlık personeline en kısa sürede müdahaleyi amaçlayan acil durum aracıdır. Bu kod, sorumlu personelin hastaya müdahalesini mümkün kılmaktadır.

2.    Pembe Kod

2009 yılından bu yana ülkemizde uygulanmaktadır. Tedavi için hastanelerde bulunan bebek veya çocuk hastaların kaçırılma girişiminin tespit edilmesi amacıyla uygulanan kod uygulamasıdır.

3.    Kırmızı Kod

Hastanede çıkan ya da çıkabilecek yangın halinde yangına müdahale etmek amacıyla uygulanan acil durum aracıdır.

Sağlık Personellerine Hukuki Yardımın Sağlanması

11 Kasım 2011 tarihinde yürürlüğe girmiş olan 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin ‘’Hukuki Yardım’’ başlıklı 54.maddesine göre sağlık hizmeti esnasında ya da sağlık hizmeti görevlerinden dolayı sağlık personeline karşı işlenen suçlar nedeniyle ceza hukuku kapsamında yürütülmekte olan işlemlerde ve davalarda sağlık personelinin talep etmesi üzerine Bakanlık ve Bakanlığa bağlı kuruluşlarca HUKUKİ YARDIM YAPILIR.

Bakanlık  ve Bakanlığa bağlı kuruluşlarca yapılacak olan hukuki desteklere ilişkin usul ve esaslar 28 Nisan 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan Sağlık Bakanlığı Personeline Karşı İşlenen Suçlar Nedeniyle Yapılacak Hukuki Yardım Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir. Sağlık Bakanlığı’na bağlı tüm sağlık personelleri şiddete maruz kaldıkları hallerde bu düzenlemeler doğrultusunda Sağlık Bakanlığı’nın avukatları tarafından hukuki destek alabilmektedir.

Hukuki Destek Kapsamında Bulunan Sağlık Çalışanları

1. Sağlık memurları
2. 663 Sayılı KHK’de belirtilen pozisyonlarda istihdam edilmiş olan sözleşmeli sağlık personeli
3. 663 Sayılı KHK’ye göre Sağlık Bakanlığı’na bağlı kuruluşlarda gönüllü sağlık hizmeti veren personeller
4. 667 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 4/B maddesine göre istihdam edilmiş olan sözleşmeli sağlık personelleri
5. Aile Hekimliği Kanunu kapsamında bulunan sağlık personelleri
6. 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun ek 1.maddesi hükmünce sözleşmeli eğitim personelleri
7. 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun ek 9.maddesi hükmünce üniversiteler ile ortak kullanımdaki sağlık kuruluşlarının bünyesindeki kurum ve kuruluşlarda görevli üniversite personeli
8. Kadro veya pozisyonları diğer kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan ancak Sağlık Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bünyesinde bulunan kuruluşlarda görevlendirilmiş olan personeller

Hukuki Destek Kapsamında Bulunmayan Sağlık Çalışanları ve Davranışlar

1. Hizmet satın alma yoluyla çalıştırılan personeller
2. Stajyerler
3. Hizmet ilişkisinden kaynaklanmayan sağlık çalışanları arasında vuku bulan davranışlar
4. Sağlık çalışanları arasında sistematik olarak gerçekleşen psikolojik şiddet, baskı, kuşatma tehdit gibi mobbing vakalarından kaynaklı davranışlar
5. Sağlık personelinin vermekte olduğu hizmet esnasında yaşanmış olsa bile, kişisel meselelerden kaynaklı ortaya çıkan davranışlar
6. Hukuki yardım talebinde bulunmasına rağmen gerçekleşen olayla alakalı gerekli bilgi ve belgeleri vermeyerek dava takibini imkansız kılan personeller.

Temizer Hukuk Bürosu Olarak Sağlık Personeline Karşı Uygulanan Şiddette Sağlık Personellerimizin Yanındayız

---

Çocuk kaçırma suçu ile ilgili yaşadığınız sorunlarda, Burak Temizer Hukuk Bürosu’nun deneyimli İstanbul ceza avukatı kadrosu her zaman yanınızda yer almaktadır.

---

İstanbul Ceza Avukatı, Şişli Ceza Avukatı, Nişantaşı Ceza Avukatı, İstanbul Ceza Hukuku Bürosu; Burak Temizer Hukuk Bürosu olarak; ofisimiz suçun işlendiği ilk andan infaz aşamasına kadar vekil olarak müvekkillerinin yanındadır. Bu anlamda emniyet / jandarma, gözaltı, savcılık, sulh ceza hakimliği, tutuklamaya sevk, adli kontrol süreçleri, itiraz süreçleri, savcılık görüşmeleri, saha araştırması, delil araştırması ve yargılama aşaması, dava aşaması istinaf, temyiz başvuru sürecini yani tüm süreci başından sonuna titizlikle takip etmekteyiz. Hatta kararın kesinleşmesinden sonra ise infaz hukuku ile ilgili olarak müvekkillerimize müdafi sıfatıyla hukuki destek sağlamaktayız. İnfaz hukuku anlamında da müvekkillerimizin yanındayız.

Ofisimiz suçun mağduru olan müvekkillerine de suç nedeniyle zarar gördükleri andan failin cezasının kesinleşmesine kadar müşteki ve katılan vekili olarak her türlü hukuki yardımda bulunmaktadır.

Sağlık personellerine karşı şiddet suçlarında da, agresif ve profesyonel ve stratejik hukuki destek sağlanmaktadır. Kolluk ve savcılık ifadelerinde müvekkilleri ile birlikte hazır bulunan avukatlarımız, Sulh Ceza Hâkimliği sorgularına da iştirak etmekte ve tüm itirazları ve başvuruları süresi içinde yapmaktadırlar.

BURAK TEMİZER HUKUK BÜROSU