Evlat Edinme Şartları 2024

Evlat Edinme Şartları 

Evlat edinme şartlarını bilmek ve buna uygun olarak hareket etmek evlat edinme hayalleri kuran kişiler için önemlidir.  Hukukumuzda soybağına ilişkin hükümler kamu düzeninden sayılmıştır. Evlat edinme de soybağında değişiklik yaratan hukuki bir olaydır. Bu sebepten, evlat edinmek hukuk sistemimiz tarafından sıkı koşullara bağlanmıştır. Türk Medeni Kanunu 305 ve 320. Maddeleri arasında, evlat edinme yoluyla soybağı kurulmasının şartları, hükümleri ve sonuçları düzenlenmiştir.

Evlat Edinme Nedir?

Evlat edinme; evlat edinen ve evlatlık arasında soybağının kurulmasını sağlayan hukuki bir yoldur. Soybağını kuran diğer yollardan farklı olarak kan bağına dayanmaz.

Evlat Edinme İlişkisi Nasıl Kurulur?

Evlat edinme ile kurulan soybağı kan bağına dayanmamaktadır. Soybağı ilişkisi, doğrudan doğruya evlat edinme ilişkisini kuran mahkeme kararıyla meydana gelir. Dolayısıyla; evlatlık ilişkisi bir mahkeme kararıyla kurulur.

Evlat Edinme Şartları Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu, küçüklerin evlat edinilmesi ile ergin veya kısıtlıların evlat edinilmesini farklı esaslara tabi tutmuştur. Her iki durum için gerekli koşullar aşağıda detaylıca incelenecektir.

Küçüklerin Evlat Edinilmesine İlişkin Şartlar Nelerdir?

1. Genel Şartlar:

• Küçük, evlat edinen tarafından bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır.

Medeni Kanun’daki “küçük” kelimesi on sekiz yaşını doldurmamış kişileri ifade eder. Türk Medeni Kanunu m.305/1’e göre; bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması şartına bağlıdır.

Bu şartın gerekçesi, bir kimsenin bakmadığı ve eğitimine hiçbir katkısı olmadığı herhangi bir küçüğü evlat edinmesini engellemektir. Ayrıca bu şart ile bir çeşit deneme süresi öngörülmüş ve tarafların birbirlerini tanımalarına olanak tanınmıştır. Böylece evlatlık ve evlat edinen arasında gerçek ana baba ilişkisi gibi güven ve sevginin sağlanması amaçlanmıştır.

• Evlat edinme, küçüğün yararına olmalıdır.

Türk Medeni Kanun m.305/2’deki bu şart esasen evlat edinme kurumunun temel amacıdır. Madde gerekçesinde de açıklandığı gibi bu şart evlat edineme işleminin olmazsa olmazıdır. Evlat edinmenin küçüğün yararına olup olmadığını hakim takdir edecektir. Hakim takdir yetkisini kullanırken; çocuğun fiziki, sosyal ve ekonomik gelişiminin sağlanmasına ilişkin koşulları göz önünde bulundurur.

• Evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmemesi gerekir.

Bir kişinin zaten çocuğunun olması, evlat edinmeye engel değildir. Evlat edinme ile kurulan soybağı sonucu, diğer çocukların beklenen miras menfaatini ve ana baba olmaktan kaynaklanan bakım veya eğitim gibi yükümlülükleri olumsuz etkileyebilmektedir. Diğer çocukların yararlarının hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmesi; diğer çocukların miras menfaatlerini azaltmak, onlara karşı ekonomik veya sosyal yükümlülüklerin yerine getirilmemesi amacıyla yapılmasıdır. Bu hallerde evlat edinme ilişkisi kötüye kullanılmaktadır.

2. Evlat Edinenler Bakımından Yasal Şartlar:

• Evli kişilerin birlikte evlat edinmesi için eşlerin en az 5 yıldan beri evli olması veya 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekir. (TMK m.306/2)
• Evli kişilerin tek başına evlat edinmesi için evlat edinen eşin 30 yaşını doldurması diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli yoksun olması veya iki yılı aşkın süreden beri nerde olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması nedeniyle birlikte evlat edinmenin mümkün olmadığının ispatlanması gerekir. (TMK m.307/2)
• Evli kişilerde eşlerden birinin diğerinin çocuğunu evlat edinmesi için en az 2 yıldan beri evli olmaları veya kendisinin 30 yaşını doldurmuş bulunması gerekir. (TMK m. 306/3)
• Evli olmayan kişinin evlat edinmesi için kişinin 30 yaşını doldurmuş olması gerekir. (TMK m.307/1)

3. Evlatlığa İlişkin Yasal Şartlar:

• Evlatlık ile evlat edinen arasında en az on sekiz yaş fark olması gerekir.

Bu şartın amacı, evlat edinme ilişkisinin biyolojik ana, baba ve çocuk ilişkisinden farklı olmayan bir aile yapısı oluşturmaktır. (TMK m.308/1)

• Küçüğün rızası gerekir.

Evlat edinilen küçüğün kişilik haklarına doğrudan müdahale olduğu için eğer küçük ayırt etme gücüne sahipse rızası alınmalıdır. (TMK m.308/2) Küçüğün ayırt etme gücüne sahip olması bakımından kesin bir yaş verilemez. Her somut olay bakımından küçüğün, evlat edinme ilişkisinin önemini ve sonuçlarını kavrayıp kavramadığına bakılır. Ancak küçük on dört yaşını doldurmuşsa ayırt etme gücünün var olduğu karine olarak kabul edilmektedir.

• Vesayet dairelerinin izni gerekir.

Küçük, vesayet altında ise vesayet dairelerinin izni şarttır. Küçüğüm ayırt etme gücüne sahip olup olmadığı önem taşımaz. (TMK m.308/3) Hem vesayet makamının hem de denetim makamının izni gerekir. Vesayet makamı sulh hukuk, denetim makamı asliye hukuk mahkemesidir. Vesayet makamları izin verirken ilgili kişileri dinlemeli ve çocuğun menfaatini ön planda tutmalıdır.

• Ana ve babanın rızası gerekir.

Her ikisinin de rızası gerekir, sadece birinin rızası yetmez. Rızanın aranması velayet hakkına bağlı değildir. Velayet sahibi olmayan ebeveynin de rıza vermesi gerekir. Eğer ana babanın evlat edinme ilişkisine rıza göstermemeleri hakkın kötüye kullanılması niteliğini taşıyorsa ana babanın rızası aranmadan evlat edinme ilişkisi kurulur. Örnek olarak ana baba sırf çocuğun mallarından yararlanmak için evlat edinmeye rıza göstermiyorlarsa rızaları aranmaz.

Türk Medeni Kanunu m.309’a göre; Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir.

Verilen rıza, evlât edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlât edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir.

Türk Medeni Kanunu m.310’a göre, rıza küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden verilemez. Bu süreden önce verilen rıza geçersizdir. Süre geçtikten sonra yeninden rıza beyanında bulunulması gerekir. (TMK m.310/1)

Ana baba vermiş oldukları rızayı, tutanağa geçirildiği tarihten başlayarak altı hafta içinde aynı usulle geri alabilir. (TMK m.310/2) Yani yazılı veya sözlü olarak küçüğün veya ana ve babanın oturdukları yer mahkemesine geri alma beyanı açıklanarak tutanağa geçirilir. Ana baba evlatlık ilişkisine verdikleri rızadan dönmek için herhangi bir gerekçe göstermek zorunda değillerdir.

Ana baba rızasını geri almış fakat sonra yeniden rıza vermişse, artık bu rızadan dönemez. Bu rıza kesindir. Yani sadece bir kere rızadan dönme hakkı verilmiştir. (TMK m.310/3)

Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Ana ve Babanın Rızasının Aranmadığı Haller Nelerdir?

• Eğer ana babanın evlat edinme ilişkisine rıza göstermemeleri hakkın kötüye kullanılması niteliğini taşıyorsa ana babanın rızası aranmadan evlat edinme ilişkisi kurulur.
• Ana babanın kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
• Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa ana babanın rızası aranmaz.

Özen yükümlülüğünün yerine getirilip getirilmediğini hakim takdir edecektir.

Evli Kişilerin Küçük Kişiyi Birlikte Evlat Edinmesi Nasıl Olur? (Birlikte Evlat Edinme)

Temel kural, evli kişilerin birlikte evlat edinmesidir. En geç evlat edinme başvurusunun yapıldığı anda evliliğin kurulmuş olması gerekir. Ancak, evlat edinenlerin küçüğe bakması ve küçüğü eğitmesi bakımından geçmesi gereken bir yıllık sürede evli olmaları şart değildir. Fakat bakma ve eğitme şartı her iki eş için de yerine getirilmiş olmalıdır.

Eşlerin Birlikte Evlat Edinme Şartları Nelerdir?

• Eşlerin birlikte evlat edinebilmesi için en az beş yıl süreyle evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş olmaları gerekir.
• Eğer eşler en az beş yıllık evli değillerse her iki eş de otuz yaşını doldurmuş olmalıdır.
• Evlat edinecek kişilerin ayırt etme gücüne sahip olması gerekmektedir. Yani, evlatlık ilişkisinin anlamını kavrama ve çocukla sağlıklı bir iletişim için gerekli akli yeteneğe sahip olmak gerekir.
• Ayırt etme gücüne sahip olup da vesayet altında bulunanlar için vesayet ve denetim makamından izin almak gerekir. (TMK m.463/b.1)

Üvey Çocuk Evlat Edinilebilir Mi?

Türk Medeni Kanun’u m.306’ya göre; Eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.

• Eğer taraflar en az iki yıllık evliyse veya
• Evlat edinecek taraf otuz yaşını doldurmuşsa, diğer eşin çocuğunu evlat edinebilir.

Kısıtlıların ve Erginlerin Evlat Edinilmesine İlişkin Şartlar Nelerdir?

Evlât edinenin altsoyunun açık muvafakatiyle ergin veya kısıtlı aşağıdaki hallerde evlât edinilebilir.

• Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlât edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise veya

Bakım ve gözetilme şartının gerçeklemiş olması için sürekli şekilde olması gerekir. Bu açıdan, sadece hafta sonları gerçekleşen bir bakım ve gözetim kabul edilmeyecektir.

• Evlât edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise veya
• Diğer haklı sebepler mevcut ve evlât edinilen, en az beş yıldan beri evlât edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise kısıtlı ve erginler evlat edinilebilir.
• Evlat edinen kişinin alt soyunun (çocuklarının) evlat edinmeye rıza göstermeleri gerekir.
• Evli bir kimse ancak eşinin rızasıyla ergin veya kısıtlıyı evlât edinilebilir.
• Ana babanın rızası ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesinde aranmaz.

On Sekiz Yaşından Küçük Olup Reşit Sayılanlar İçin Evlat Edinmede Hangi Koşullar Geçerlidir?

Medeni Kanun’daki “küçük” kelimesi on sekiz yaşını doldurmamış kişileri ifade eder. Ancak kişiler bazı hallerde on sekiz yaşını doldurmamış olsa bile evlenme yoluyla veya mahkeme kararıyla ergin kılınabilirler. Bu şekilde on sekiz yaşını doldurmamış olmasına rağmen ergin kılınan kişiler, erginlerin evlat edinilme şartlarına tabiidir. Evlat edinilecek olan kişinin on sekiz yaşını doldurup doldurmadığı bakımından evlat edinme başvurusunun yapıldığı an dikkate alınır.

Evlat Edinme Başvurusundan Sonra Reşit Olan Evlat Edinilen Hangi Koşullara Tabidir?

Türk Medeni Kanunu m.315’e göre, Evlat edinme başvurusundan sonra küçük, ergin olursa koşulları daha önceden yerine getirilmiş olmak kaydıyla küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümlere tabi olacaktır. Bunun için en geç ergin olma anına kadar evlat edinenin küçüğe bakması ve eğitmesi huşundaki bir yıllık süre dolmuş olmalıdır.

Evli Kişiler Tek Başına Nasıl Evlat Edinebilir?

Kural evlat edinmenin eşler tarafından beraber yapılmasıdır. Ancak evli kişilerin birlikte evlat edinemedikleri hallerde istisnai olarak evli kişilerin tek başına evlat edinebilmelerine imkan sağlanmıştır.

Türk Medeni Kanunu m.307’ye göre; Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.

• Evlat edinmek isteyen eş otuz yaşını doldurmuş olmalı,
• Diğer eş ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olmalı veya
• Diğer eşin iki yıldan fazla süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi veya
• Eşler mahkeme kararıyla iki yıldan beri ayrı yaşamakta oldukları ispat edilirse

Sadece bir eş evlat edinebilir.

Diğer eşin iki yıldan fazla süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi halinde, eşin tek başına evlat edinebilmesi için gaiplik kararı alınmış olması gerekmez.

Eşlerin iki yıldan fazla süre boyunca sürdürdükleri ayrı yaşamları bir mahkeme kararına dayanmalıdır.

Bekar Kişilerin Evlat Edinme Şartları Nelerdir? Bekar Kişi Evlat Edinebilir mi?

Evli olmayan kişiler tek başlarına evlat edinebilirler.

• Bekar kişi otuz yaşını doldurmuşsa ve
• Ayırt etme gücüne sahipse tek başına evlat edinebilir.

Evlat Edinmede Yetkili ve Görevli Mahkeme Nedir?

Evlat edinme kararı hususunda yetkili mahkeme, tek başına evlat dinmeden evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede yetkili mahkeme eşlerden birinin oturma yeri mahkemesidir.

Görevli mahkeme ise Aile Mahkemeleridir.

Evlat Edinme İlişkisinin Sonuçları Nelerdir?

• Evlat edinen ve evlatlık arasında soybağı kurulur.

• Ana ve babaya ait olan haklar ve yükümlülükler evlât edinene geçer. (TMK m.314/1)

Biyolojik ana babanın velayet hakkı sona erer ve evlat edinene geçer. Bu açıdan; çocuğun bakımı, yönetimi, temsili, çocuk mallarından yararlanma yetkisi de evlat edinene geçer.

• Evlâtlık küçük ise evlât edinenin soyadını alır. Evlât edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir. (TMK m.314)

• Ergin olan evlâtlık, evlât edinilme sırasında dilerse evlât edinenin soyadını alabilir.
• Evlât edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlâtlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz.

Evlatlık Mirasçı Olur Mu?

Evlat edinme ilişkisi ile soybağı kurulmuş olur. Dolayısıyla Evlâtlık, evlât edinenin mirasçısı olur. (TMK m.314) Ancak burada tek yönlü bir mirasçılık vardır. Yani evlat edinen kişi, evlat edindiği çocuğa mirasçı olamaz.

Ayrıca evlatlık, evlat edinenin hısımlarına mirasçı olamaz.

Örnek olarak; evlat edinenin biri evlatlık biri biyolojik olmak üzere iki çocuğu olduğu varsayalım. Evlat edinen öldükten sonra evlat edinenin babasının hayatını kaybettiği ihtimalde:

• Evlat edinenin biyolojik çocuğu dedesinin mirasından pay alır.
• Ancak evlatlık, evlat edinenin babasından kalan mirastan pay alamaz. Evlatlık sadece onu evlat edinen kişinin mirasından pay alabilir.

Evlat Edinenin Biyolojik Ailesi ile Durumu Nasıl Olur?

TMK m.314’e göre; Evlâtlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlâtlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlât edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur. Ayrıca evlâtlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir.

Yani evlatlığın kendi öz ailesiyle olan soybağı da devam eder. Bu bakımdan evlatlığın öz ailesi bakımından mirasçılığı devam eder. Evlatlık öz anne babasının mirasından pay alabileceği gibi; ana baba da evlatlık verdikleri çocuklarının mirasından pay alabilecektir.

Evlatlık Sonucu Oluşan Evlenme Yasağı Nedir?

Evlat edinen ile evlatlık veya bunlardan biri, diğerinin altsoyu ve eşi arasında kesin bir evlenme yasağı vardır. Bu evlilikler mutlak butlanla geçersizdir.

• Evlatlık; evlat edinenle veya onun eşiyle veya onun çocuğuyla veya torunuyla ve altsoyundan hiç kimseyle evlenemez.
• Evlat edinen; evlatlıkla, evlatlığının eşiyle, çocuğuyla veya torunuyla ve altsoyundan hiç kimseyle evlenemez.

Yeni Doğmuş Bebek Evlat Edinilebilir Mi?

Küçüklerin evlat edinebilmesi için ana babanın rızası gerekir. Ancak bu rızasın verilebilmesi için bir zaman sınırı öngörülmüştür. Türk Medeni Kanunu m.310’a göre, rıza küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden verilemez. Bu süreden önce verilen rıza geçersizdir. Süre geçtikten sonra yeninden rıza beyanında bulunulması gerekir. (TMK m.310/1) Dolayısıyla yeni doğmuş bir bebeğin evlat edinilebilmesi için zaten az altı hafta geçmiş olması gerekmektedir.

Çocuğa Evlat Edinildiği Ne Zaman Söylenmelidir?

-Çocuk psikolojisi alanında yapılan çalışmalara göre çocukların bu durumu normal kabul ederek sorun yaşamamaları ve yaşatmamaları için evlat edinildiği uygun yaş ve zamanda mutlaka söylenmelidir.

-En uygun dönem çocuğun henüz sosyal yaşama tam olarak açılmadığı, anne ve babanın yaşamında birinci derecede önem taşıdığı okul öncesi (4–6 yaş) çağıdır.

-Çocuğunuzun; hazır olmadığı bir anda üstelik sizin dışınızdaki kaynaklardan öğrenme olasılığı çok yüksektir. Bu durum, hem sizin hem de çocuğunuzun yaşamında onarılamayacak yaralar açacaktır.

-Bu gerçeği saklamanın omuzlarınızda bıraktığı ağırlık, artarak her geçen gün biraz daha kendini hissettirecektir.

Sonuç

Evlat edinmeye ilişkin davalar; evlat edinen, evlat edinilen ve ana babanın hayatında önemli ve etkili bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple, mevcut süreç içinde birçok teknik bilgi ve detay barındırdığından hukuki sürecin sağlıklı bir biçimde neticelendirilebilmesi için kesinlikle aile hukuku alanında uzman bir avukattan hukuki yardım alınmasını tavsiye etmekteyiz. Nişantaşı’nda bulunan hukuk büromuz sizlere destek olacaktır.

BURAK TEMİZER HUKUK BÜROSU